مقالات پی دی اف زنبورعسل و زنبورداری(2)

مقالات زنبورعسل و زنبورداری (2)

 

 

40	تاثير عصاره اتيل استاتي موم زنبور عسل بر كلونيزاسيون استرپتوكوكوس موتانس
41	الگوریتم بهینه یابی جفتگیری زنبورهای عسل
42	بررسی اثر اسید سیتریک و پروبیوتیک بر میکروفلور دستگاه گوارش زنبور عسل
43	گزش هاي متعدد زنبور عسل: گزارش چهار مورد
44	بررسي تأثيرعصاره ي الكلي بره موم (پروپوليس) حاصل از كندوهاي زنبور عسل ايران بر رشد تريكوفيتون منتاگر
45	بررسی فعالیت ضد باکتریایی عسل
46	اثر هم افزايي كاربرد توأم زهر زنبور عسل و 25،1 - دي هيدروكسي ويتامين د3 برالقاي تمايز رده ي سلولي سر
47	تاثیر شرایط جغرافیایی بر روی جدایی توده های کوچک زنبورعسل ایرانی
48	تاثیر برخی منابع پروتئینی بر روی طول عمر زنبورعسل
49	همبستگی تولید عسل و صفات مرفولوژیک زنبورعسل
50	بررسی ضریب وراست پذیری صفات زنبورعسل
51	بررسی و نقش زنبورعسل در گرده افشانی و افزایش تولید محصولات کشاورزی
52	بررسي اثر سم زنبورعسل بر سندرم تخمدان پل يكيستيك در موش آزمايشگاهي بزرگ
53	اندازه گیری باقیمانده کومافوس در عسل
54	تعیین همبستگی بین دما و رطوبت در اثر کنه کشی اسید فرمیک در زنبورعسل
55	بررسي ويژگيهاي گياهان شهدزا و گرده زا در جلب زنبور عسل د ر منطقه سيراچال، استان تهران
56	اثر استفاده از بره موم در جیره مرغان تخمگذار تجاری
57	بررسی نتایج کاربرد زنبور پاراتیزوئید
58	ارزیابی اثر برخی از دورکننده های شیمیایی روی زنبورعسل
59	تعیین کونه ای زنبورهای مخملی در دو منطقه کوهستانی البرز
60	تعیین میزان جذابیت گیاهان مرتعی مورد استفاده زنبور عسل و تهیه تقویم زنبورداری در مراتع ییلاقی پلور
61	مطالعه گرده شناختي گياهان گلدار مورد استفاده زنبورعسل در مناطق خوانسار و فريدن استان اصفهان
62	بررسي تاكسونومي زنبورهاي قبيله اسکولینی در استان تهران
63	تاثیر شرایط فصلی روی بعضی از صفات مورفولوژیک زنبورعسل نژاد ایرانی
64	معرفی بخشی از فون زنبورهای گرده افشان شمال استان فارس
65	مطالعه مرفولوژیک زنبورعسل معمولی در ایران
66	نقش زنبورعسل و تراکم در تولید بذر اسپرس
67	استفاده از خصوصیات الکتروفورتیک پروتئینهای قفسه سینه در تفکیک جمعیتهای زنبورعسل نژاد ایرانی
68	استفاده از مكمل غذايي در توليد و زند ه ماني زنبور عسل(مکمل گرده)
69	نقش زنبور عسل در گرد ه افشاني
70	بررسي ميزان هموزيگوتي آللهاي جنسي در تودة زنبورعسل منطقة مركزي ايران
71	بررسي اثر كاربرد سطوح مختلف مكمل پروتئيني و غلظت شربت شكر در تغذيه زنبور عسل
72	بهینه سازی کلونی زنبورها
73	تأثير تغذيه كمكي از گرانول، پودر و كيك در توليد عسل و ساير صفات زنبورعسل
74	تاثیر پروپولیز بر پایداری حرارتی روغن سویا و مقایسه آن با آنتی اکسیدان های صنعتی
75	گرده افشاني در محصولات زراعي و باغي
76	تنوع گونه ای زنبورهای مخملی بامبوس در دو منطقه کوهستانی البرز مرکزی ایران
77	بررسی مقاومت ژنتیکی زنبوران عسل در برابرکنه واروا
78	بروز یک مورد جهش ژنتیکی در کلنی زنبورهای عسل کشور
79	تغییر رفتار ژنتیکی زنبور عسل توسط زنبورداران در ایران
80	بررسی تأثیر عسل بر شدت علائم سندرم پیش قاعدگی
81	سندروم کاهش جمعيت زنبوران عسل -(Honey Bee depopulation syndrome)

از کجا و چگونه زنبور داري را شروع کنيم ؟

از کجا و چگونه زنبور داري را شروع کنيم ؟

برای شروع کار قبل از هر چیز باید بدانید محلی قرار است کندو ها را آنجا مستقر نمایید . برای زنبور ها مناسب می باشد تا هم احتیاجات خود کلنی را براورده نماید و هم محصول اضافی داشته تا شما از آن استفاده نمایید .

اولا زنبور داری شغلی جالب و متحیر کننده  می باشد . جالب اینکه در این شغل با موجوداتی سرو کار داریم که زندگی تشکیلاتی آنها نمونه بارزی است از نظم و ترتیب و همکاری متقابل که هر وقت به کندو ها سر زده با مشاهده فعالیت های هر یک از زنبور ها به شکلی خواهید بود که متوجه نظم و ترتیب بسیار شگفت انگیز خواهید شد و پی به قدرت خداوند یکتا خواهید برد.

ثانیا  شغلی پرمنفعت : با فروش محصولات کندو (عسل ، گرده گل ، موم، بره موم و ژل رویال)درامد قابل توجه ای به دست خواهید آورد . که باعث دلگرمی و انگیزه برای ادامه این شغل  خواهد بود .

اما برای شروع کار قبل از هر  چیز باید بدانید محلی که زندگی می نمایید  . یا قرار است . کندو ها را آنجا مستقر نمایید . برای زنبور ها مناسب می باشد تا هم احتیاجات خود کلنی  را براورده نماید و هم محصول اضافی داشته تا شما از آن استفاده نمایید .

بخش اول محیط  زنبور ستان:

1 – محیط از لحاظ شهد و گرده  فراوان مناسب  شغل زنبور داری باشد  .

 محیط فاقد گل و گیاه  و یا محیطی که گل و گیاه در آن کم بوده و یا فقط مدت کوتاهی  از سال گل وجود دارد برای زنبور داری مناسب نمی باشد. به نظر من مهمترین و اساسی ترین بخش زنبور داری محیط مناسب ( در اکثر اوقات سال گل فراوان وجود داشته باشد) برای زنبور داری می باشد . گیاهانی چون درختان میوه شکوفه دار بهاره (، سیب ، گلابی ، مرکبات ، زردالو، آلوچه و گیلاس)  پنبه ،آفتاب گردان ، یونجه ، شبدر ، اسپرس ، بیدمشک ، گوَ ن ، آویشن ، خردل ، زعفران ، نخود ، لوبیا ، نعنا ، اقاقیا ، کاج ، گیاهان زینتی و طیف بسیار وسیعی از دیگر گیاهان زراعی ، باغی ، جنگلی ، گیاه هان دارویی خور روی کو ها و تپه ها و مرتعی منابع شهد و گرده برای زنبور عسل محسوب می شوند. در این شرایط شما بهترین راندمان تولید را از زنبورستان خود خواهید داشت  . اگر شما بهترین زنبور دار باشید ولی محیط فاقد گل و گیاه باشد . شما موفق نخواهید بود.

2 – شرایط آب  و هوایی مناسبی داشته باشد .

به طور معمولی باد شدید یا باران و مه آلود بودن هوا و یا گرما و سرما ی شدید در همه نقاط وجود دارد اما این شرایط فقط مدت کوتاه و در حد 3 الی 10 روز از سال به وجود می آید  . اما گرما یا سرمای بیش از حد تحمل ، بارندگی پیوسته و زیاد ، هوای ابری در بیشتر اوقات سال یا فصل مورد نظر ، بادهای شدید ، هوای شرجی یا هوای غالبا مه آلود ، افزایش یا کاهش ناگهانی درجه حرارت هوا و آلودگی غیر تحمل هوا ممکن است. در اقلب اوقات سال  چنین منطقه ای را برای استقرار زنبورستان نا مطلوب میکند و زنبور داری را با ضرر و تلفات زیاد همراه می نماید .

3 - اهمیت وجود منبع آب سالم در اطراف زنبورستان :
زنبور نیز مانند سایر جانداران به آب به عنوان حیاتی ترین نیاز خود احتیاج دارد . هر چه آب سالم و پاکیزه در دسترس تر ( حداکثر 50 متر) باشد . بازه کندو ها بالا تر می رود . و زنبورستان از سلامت بهتری برخوردار خواهد بود .

4- بهداشت منطقه زنبورستان و اهمیت آن :
زنبور عسل نیز مانند سایر حیوانات به برخی از بیماری ها حساس است و متاسفانه بیشتر بیماری ها باعث انهدام بخش مهم یا تمامی کلنی های زنبور دار می شود و یا ضمن خسارت به زنبور دار معالجه می شوند . بنابراین اقتصادی ترین اقدام برای جلوگیری از ابتلای زنبورها به بیماری توجه زنبور دار به بهداشت منطقه است .. نزدیکی به گواری ها یا مرغداری ها و یا کارخانه جات مواد شیمیایی و یا کود کمپوست و یا محل تخلیه زباله و یا مزارعی که با آب فاظلاب آبیاری می شودند برای زنبورستان مساعد نمی باشد. زیرا بوی بد زنبوران را فراری می دهد .  
  5 - آلودگی های صوتی و بوهای نامطلوب :
مکان استقرار زنبورستان از  نقاط پر سر و صدا مثل جاده های پر رفت وآمد ، کارخانه های پر سر و صدا و غیره به اندازه کافی دور باشند تا سرو صدا موجب هراس زنبورها و فراری شدن آنها نشود .
 6 -  اهمیت دور بودن کافی زنبورستان از نقاط مسکونی :
زنبورها با توجه به شعاع پرواز خود ممکن است تا 5 کیلومتر از محل زنبورستان دور شوند . اما نزیک بودن زنبورستان  در فاصله 200 متری به خانه های مسکونی به وجود آمد مشکلاتی از قبیل ورود به خانه ها  به خاطر وجود مواد شیرین و  بروز مشکل برای صاحب خانه و یا ناتوانی از خروج از خانه برای زنبور  باشد و یا دم غروب با روشن شدن چراغهای روشنایی برای زنبور عسل که جهت یابیش با نور خورشید می باشد دچار مشکل نماید . و شما می بینید که زنبور ها برای رفتن به کندو در اطراف چراغ برق جمع شده اند .  
  7 -  اهمیت رعایت فاصله زنبورستان ها از هم :
 در شرایطی که بیماری های مسری در زنبورستان های همسایه شما وجود دارد حداقل فاصله لازم به رعایت زنبورستان ها از یکدیگر در هر منطقه 6 کیلومتر است . اگر منطقه پوشش گیاهی چندان خوبی نداشته باشد  چند مشکل اساسی پیش خواهد آمد .
 1 -  تولید عسل کمتر در دو زنبورستان مجاور هم به علت کمبود منابع شهد و گرده . 2 -  به علت گرده افشانی بیش از حد مورد نیاز بیشتر گل ها به میوه یا بذر تبدیل شده و تمام میوه ها قادر به دریافت مواد غذایی کافی نمی شوند و از کیفیت محصول کاسته شده 3- امکان رفتن اشتباهی زنبورهای یک زنبورستان به زنبورستان های دیگر و شیوع بیماری و غارت وجود دارد .
8 -  میزان نزدیکی زنبورستان به جاده :
جاده برای زنبورستان یه حسن می باشد که  دسترسی به وسایل نقلیه برای حمل و نقل ، بارگیری و تخلیه کندوها را آسان می نماید . اما اگر جاده نزدیک زنبورستان پر رفت و آمد باشد .( جاده های بین شهری ، اتوبان ها) زنبور عسل از سرو صدا و هم به علت اوج پرواز کم با وسایل نقلیه برخورد کرده و تلف می شوند.
9 - بهترین مناطق استقرار یک زنبورستان :
بی تردید بهترین مکان استقرار یک زنبورستان در یک باغ یا مزرعه بزرگی است که محصول آن باید توسط زنبور عسل گرده افشانی شود. در این صورت علاوه بر تولید عسل برای زنبوردار محصولات کشاورز یا باغ دار هم به قدر کافی گرده افشانی می شود.
 10 - استقرار زنبورستان در کنار دریا یا رودخانه :
چنانچه زنبورستان در ساحل دریا یا رودخانه مستقر شود زنبورها برای نوشیدن و جمع آوری آب بطرف آنها رفته و معمولا جریان آب رودخانه یا امواج دریا بیشتر زنبورها را غرق می کند و به این ترتیب خسارت سنگینی به جمعیت کلنی ها وارد می شود .
11 -  سطح زنبورستان و استقرار کندوها روی پایه یا سکو :
سطح زمین زنبورستان باید دست کم 30 سانتی متر بالاتر از زمین های اطراف باشد.
12 -  فاصله کندوها از هم در یک زنبورستان :
در یک زنبورستان رعایت فاصله 5/2 متر بین دو کندو  و فاصله 4 متری بین هر ردیف ضروری است .
13 -  مکان زنبورستان در رابطه با سمپاشی باغ ها و مزارع :

زنبورستان شما نباید در نقاطی که سپاشی زیاد وجود داردبه خصوص جالیز ها و مزارع گلزا که بیشترین سم پاشی ها را دارند قرار گیرد . در حقیقت شما عطای این مزارع را به لقاء شان ببخشید.
14 -  جهت استقرار کندوها در زنبورستان :
چنانکه منطقه ای که زنبورستان در آن مستقر است بادخیز نباشد می توان کندوها را به گونه ای در زنبورستان مستقر کرد که سوراخ پرواز آنها به سمت مشرق یا جنوب باشد در این صورت با طلوع خورشید نور به سمت جلوی کندوها می تابد و زنبورها زودتر فعالیت روزانه را آغاز می کنند.در مناطق بادخیز سوراخ پرواز باید در جهت مخالف وزش باد باشد تا بخصوص در زمستان باد سرد به داخل کندوها وزیده نشود و در سایر مواقع نیز موجب ناراحتی زنبورها نشود.

15 – عدم وجود دشمنان زنبور عسل:

 شما نباید زنبورستان خود را در مناطقی که  دشمان زنبور عسل از جمله  سار ، خرس ، زنبور قرمز، موریانه و موچه که قابلنابودی و یا محارشان وجود ندارد . قرار دهید .
16 - مسافت مکان جدید زنبورستان تا مکان قبلی :
شعاع پرواز مفید زنبور عسل به 2 کیلومتر و شعاع پرواز دور آن به 6 کیلومتر و گاهی به 12 الی 5/13 کیلومتر می رسد. برای جلوگیری از مراجعت زنبورها به مکان زنبورستان قبلی مکان زنبورستان جدید تا قبلی باید بیش از 6 کیلومتر فاصله داشته باشد.
17 -  رابطه کندو و مساحت زنبورستان :
دیوارها نباید از 2 متر مرتفع تر و فواصل بین کندوها به میزان حداقل 5/2 متر از هم باید رعایت شود.
18 -  نحوه استقرار کندوها در زنبورستان :
محل استقرار کندوها در زنبورستان باید به گونه ای طراحی شود که زنبورهای پرواز کننده از کندوهای مختلف مانعی در جلوی زنبورهای دیگر نباشد به همین جهت در استقرار کندوها طرح هایی چون زیگ زاگ - مربع - گروهی - موازی و غیره ممکن است عملی گردد.

 

اگر شما قصد شروع زنبور داری را دارید بهتر است سال اول با 3 الی 6 کندو شروع نمایید تا ضمن مشغولیت و رفع خستگی کار روزانه و یا سرگرمی با زندگی و کار زنبور داری آشنا گردید به نوعی سال اول را کارآموزی کنید

بخش دوم توانایی و امکانات شما :

از مهمترین شرایط این شغل  شخص خود شما که باید دانست توانایی جسمی و مالی در ابتدا این کار را دارا می باشید یا نه.

 زنبور داری به 3 فصل بهار ، تابستان و زمستان تقسیم می شود .

 فصل و اول  فصل  بهار از اول اسفند ما شروع می شود و وظیفه زنبور دار این است که ابتدا از با یه بازدید سطحی از سلامت کندو ها و وجود ملکه اطمینان کسب نموده و هفته ای 3 مرتبه به کندو ها شربت 1 به 1 داده تا به اوایل فروردین می رسید در این زمان جمعیت زیاد شده و وظیفه ما این است که به طور متوسط هر 8 روز یک مرتبه از هر کندو بازدید نموده تا از اردو زدن کندو جلو گیری نماییم و قاب های سیاه و کهنه را از کندو خارج و برگ موم تازه به کندو می دهیم .اگر کندو با جمعیت بیش از 10 قاب مشاهده کردیم به کندو طبق می دهیم . این فصل پر کار ترین فص زنبور داری می باشد و تا اول خرداد به طول می انجام .

فصل دوم فصل تابستان می باشد که فصل برداشت عسل و کوچ و مراقبت از کندو ها و فصل اوج سم پاشی ها می باشد . این فصل تا اواخر شهریور به طول می انجامد .

فصل سوم : که از اول مهر آغاز می شود و وضیفه ما دادن شربت 1 به 1 ( یک کیلو شکر با یک کیلو آب) به کندو ها تا برای زمستان گذرانی کندو مشکل پیدا نکند .به طور معمول یه زنبور دار به هر کندو در سال 12 کیلو شکر که معادل 24 کیلو شربت یک به یک می باشد می دهد . از این 12 کیلو شهر 7 کیلو در بهار و 5 کیلو در زمستان می باشد . محافظت در برابر زنبور قرمز و سار ها  و دیگر موجودات مزاحم بوده و دریکی دیگر از وظایف  ما گذاشتن یه پارچه کتانی روی قابها برای گرم نگه داشتن کندو می باشد .تهیه خمیر شیرین برای جبران کمبود گرده گل هم در این فصل انجام می شود . همه این کارها تا اواسط آبان پایان یافته و زنبور دار در کندو را محکم می بندد و تا آغاز اسفند ماه به هیچ عنوان نباید درب کندو را باز نماید .

حال کسی که قصد زنبور داری دارد باید بداند که به ازای هر کندو در طول سال چه مقدار از وقت خود را باید صرف این کار نماید که اگر غفلت نماید به منزله از دست دادن کلنی می باشد.

نکته دیگر هزینه خرید و نگهداری وسایل زنبور داری می باشد که حداقل از 200 هزار تومان برای وسایل زنبور داری( استراکتور ، دودی ، کلاه ، کاردک و . . . ) لازم می باشد و برای هر کندو در سال 20 هزار تومان مصالح ( شکر ، موم ، خمیر شیرین و . . . ) لازم می باشد .

اگر شما قصد شروع زنبور داری را دارید بهتر است سال اول با 3 الی 6 کندو شروع نمایید تا ضمن مشغولیت و رفع خستگی کار روزانه و یا سرگرمی با زندگی و کار زنبور داری آشنا گردید به نوعی سال اول را کارآموزی کنید و با مطالعه کتب و سایت های زنبور داری  و مشورت و آموزش از کسانی که سابقه  زیادی در این شغل دارند خود را برای توانایی در این کار محک زده و  در ضمن نیاز خانواده خود را به عسل طبیعی براورده نماید . در صورت تمایل در سال دوم با 20 الی 30 کندو به عنوان شغل دوم و کمک هزینه زندگی ادامه دهید و با آزموده شدن و تجربه جستن از خسارت های احتمالی وارده و پیدا کردن دلیل آن و و سود جستن از موارد منفعت آورد  خود را برای زنبور داری به عنوان شغل اصلی و تنها ممر درامد خانواده برای سال بعد  آماده نمایید .   

در سال سوم شما می توانید با 100 کندو ادامه دهید از 100 کندو به بالا خود را زنبور دار حرفه ای نامیده و نیاز به استخدام کارگر داشته و علاوه بر فروش عسل از فروش دیگر محصولات کندو درامد کسب نموده و  با درامدی در حد یه خانواده متوسط ایرانی زندگی نمایید . در این سالها تجربه و ممارت لازمه کار است . چنین زنبور داری باید همیشه تعداد زیادی جمعیت در اختیار داشته و با آنها کار کند . آنچه برایش اهمیت فوق العاده دارد علاوه بر تعداد جمعیت و قوی بودن تک تک آنها شناخت محیط از لحاظ گل ها ی عسل خیز در ماه های مختلف سال است . زنبور داری که این کار را بعنوان شغل اصلی انتخاب نموده باید دانسته باشد که در اطراف زنبورستان به شعاع 100 کیلومتر یا بیشتر در هر منطقه چه نوع گلی در چه ماه از سال گل می دهد تا  به موقع زنبور هایش را به همان نقطه مهاجرت داده و از شهد گل های آن منطقه حداکثر بهره برداری نماید . شما باید همه بیماریها و آفات زنبور عسل را به مثل یه دکتر شناخته و راهای درمان آن را آموخته باشید و همچنین باید دارو خانه ای برای پیشگیری و همچنین معالجه بیماریها آماده داشته باشید . شما باید به موقع ملکه ها را عوض نمایید تا مانع پیر یا ضعیف شدن جمعیت گردید . شما باید احتیاجات کندو از قبیل گرده،  دیواره مومی ، پوکه و یا طبق را به موقع برآورده نمایید .

در آخر اگر شما خواسته باشید از ابتدا زنبور داری را شغل اول خود قرار دهید حتما باید آموزش های لازم را دیده باشید و با دو سال تجربه زنبور داری ( سال اول در حدود 5 کندو و سال دوم در حدود 20 کندو) به این کار وارد شوید .

www.booj.blogfa.com

کاهش تولید عسل و احتمال بروز خسارت در زنبورستانهای استان آذربایجانشرقی

بهار پر طراوت سال 89 نوید سال خوب و پرخیر و برکتی را برای زنبورداران عزیزمی داد، اما برغم بارندگیهای خوب و سرسبزی مراتع و شادابی کلنی های زنبورعسل دیری نکشید که بهار زنبورداران، بعلت گرمای زود رس بهاری خزان شد.

 زنبورعسل موجودی است ماکروکلیما، یعنی صد در صد به محیط و گلهای گیاهان وابسته است و کوچکترین تغییرات آب و هوایی در زندگی و عملکرد این حشره ثاثیر می گذارد.

ممکن است این سوال مطرح شود که چرا امسال علیرغم بارندگیهای خوب و مراتع غنی، باز هم زنبورداران عزیزاظهار گلایه می کنند. پاسخ این است که درجه حرارت بیش از حد محیط، باعث پژمردگی و افسردگی گیاهان شده و جریان تولید شهد و زمان جمع آوری عسل و گرده در طبیعت خیلی کوتاه و کم بوده، بطوریکه تولید کلنی های زنبورعسل امسال بصورت معنی داری کاهش یافته است.

 البته بیشترین نگرانی و دغدغه ی زنبورداران از بابت کاهش تولیدات کندو نبوده بلکه مهمتر از آن احتمال بروز تلفات و خساراتی است که بعلت کمبود شهد و گرده درطبیعت معمولا به دنبال دارد. بعبارت دیگردرسالهایی که طبیعت با کمبود گرده و شهد مواجه می شود، قدرت زمستان گذرانی و زیست کلنی های زنبورعسل درطول زمستان فوق العاده کاهش یافته و درنهایت منجر به انهدام کلنی ها می شود.

علائم و رفتار کلنی های زنبورعسل نشان می دهد که خشکسالی امسال اگر نگوییم فاجعه زنبورداری، حداقل می شود گفت که صنعت پرورش زنبورعسل با بحران بزرگی مواجه شده،  که احتمالا" آثار و علائم آن بعدا" نمایان خواهد شد و این کارفریاد جمعی زنبورداران را می طلبد.

موضوع از آن جهت اهمیت پیدا می کند که یکی از عوامل توسعه ی پایدارو متوازن، حفظ محیط زیست ازطریق توسعه ی صنعت پرورش زنبورعسل بوده تا ضمن ارتقای کمی وکیفی محصولات تولیدی، نظیر زراعی وباغی دراثرباروری وگرده افشانی کامل گیاهان توسط زنبورعسل می باشد. بنابرین زندگی گیاهان بعنوان ریه ی کره ی زمین به فعالیت و زندگی زنبورعسل وابسته است. از این لحاظ توجه به مشکلات و معظلات زنبورداری دارای اهمیت می باشد. زیرا بخشهای دیگر کشاورزی با این بخش مرتبط است.

  

علائم و رفتارهای غیرمعمول زنبوران عسل

 -   اخراج سریع زنبوران نر از کندو: معمولا" نرکشی و اخراج زنبوران نر از کندو توسط زنبوران کارگر در منطقه آذربایجان حداقل از اواسط  تیرماه شروع شده و در شهریورماه خاتمه می یابد این در حالی است که امسال این کارقبل از موعد مقرریعنی ازاواسط خردادماه شروع شده که معلول کمبود شهد و گرده در طبیعت ا ست.

-         کاهش تولید ات کندو: تولید کلنی های زنبورعسل حداقل به میزان 50 درصد کاهش یافته است.

-     کاهش تولید موم و سرعت شان سازی: در اکثر مناطق آذربایجان تولید موم  و سرعت شان سازی در فصل افزایش جمعیت کندو خیلی پایین بوده است. معمولا" موم بافی تا اواسط مرداد ماه ادامه می یابد اما امسال براساس گزارشات و اظهارات زنبورداران ترشح موم ازاواسط خردادماه کم و یا متوقف شده است.                                       

-     کاهش میزان تخم ریزی ملکه: میزان تخم ریزی ملکه رابطه مستقیمی با ورود مقدارتولید شهد و گرده گل به کندو داشته، بطوریکه در نواحی معتدل منحنی رشد و نمو جمعیت کندو با منحنی رشد و نمو گیاهان که ازاسفند ماه شروع  و درخردادماه به نقطه اپتیمم می رسد هماهنگ است. بدیهی است هرعاملی که موجب نوسان و افت منحنی رشد گیاهان شود مستقیما" در زندگی زنبورعسل ثاثیر خواهد گذاشت. منحنی رشد و نمو کلنی زنبورعسل تابعی از منحنی رشد و نمو گیاهان است. بعنوان مثال بارش برف، تگرگ و یا سرمای محیط می تواند دردامنه ی رویش گیاهان و نباتات  و به تبع آن برزندگی زنبورعسل نیز تاثیربگذارد.

-         کاهش طول عمرزنبوران در اثر کمبود مواد غذایی

- جمعیت کلنیهای زنبورعسل ضعیف بوده، هر چند به میزان کم کلنی ها دارای تخم و لارو هستند.

-         بچه کندوها و بخصوص بچه های مصنوعی غالبا" از جمعیت کمی برخوردار هستند.

-         کاهش تولید محصولات کندو  

-         تجمع بیش از حد زنبوران در کف کندو بعلت گرمای محیط

-         اختلال در جفت گیریهای ملکه

-         عدم تمایل زنبوران  جهت ورود به طبقات کندو

-         در بعضی زنبورستانها غارت مشاهده می شود.

 

علل و عوامل :

- گرمای زود رس بهاری: در اوایل خرداد ماه گرمای شدید و بی سابقه باعث پژمردگی گلها و خشکسالی مراتع شد.

-     عدم بارش برف درطول زمستان سال گذشته: اگر میزان بارش برف در طول زمستان بیشتر باشد طبیعتا" میزان محصول تولیدی نیز بیشتر خواهد بود. زیرا رطوبت و سرما عامل خوبی برای رشد نباتات و گیاهان هستند.

-     کمبود رطوبت درمحیط بعلت خشکسالی: رطوبت محیط باعث افزایش رشد و شادابی  گیاهان می شود. بطورکلی رطوبت محیطی یک فاکتورحیاتی دربخش کشاورزی و زنبورداری محسوب شده و هر چه مقداررطوبت جو کمتر باشد، میزان تعریق و تبخیر بیشترخواهد شد. معمولا" مشاهده رطوبت مناسب و بخصوص قطرات شبنم درمزارع و مراتع بوسیله کشاورزان و زنبورداران درساعات اولیه ی روزباعث خوشحالی و امیدواری آنان می شود. زیرا رطوبت مناسب باعث ترشح بیشترنکتار و نوش گیاهان می شود.

-     افزایش درجه حرارت بطور ناگهانی: درجه حرارت مناسب و ایده آل برای ترشح نوش و نکتار گیاهان مابین 26 الی 32 درجه سانتیگراد می باشد، دمای بیشتر و کمتر از این موجب کاهش محصول می شود.  دمای بالاتر از 38 درجه فعالیت زنبوران را مختل می کند، این در حالی است که در اوج رشد گیاهان و فعالیت زنبوران دمای محیط از مرز 40 درجه سانتیگراد گذشت و آهنگ سیر صعودی منحنی رشد و نمو گیاهان و به تبع آن فعالیت زنبوران را مختل کرد.  

-     جریان هوا و وزش بادهای گرم و محلی باعث تبخیر رطوبت و کاهش شهد گیاهان می شود. وزش باد، هوای رطوبی را جا بجا کرده و هوای خشکتر را مجاور برگ قرار داده و میزان تعریق را بالا می برد. درهوای گرم آفتابی با باد شدید، گیاهان مقدار فراوانی آب را ازدست داده و پژمرده می شوند. گلهای پژمرده به درد زنبورعسل نمی خورد.

-   ورود گرد وغبارازغرب کشورکه منجر به آلودگی هوا شده و در سیستم زندگی گیاهان و حشرات منجمله زنبورعسل بی تاثیر نبوده است.

-         سرمای دیررس و بارش برف  و تگرگ در فروردین ماه باعث شد که زنبوران عسل نتواند از گلهای درختان میوه استفاده کنند.

-         گرمایش کره ی زمین : گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی هر دو بر محیط زیست و زندگی زنبورعسل اثر می گذارند. پیش بینی می شود که تغییرات اقلیمی در آینده باعث گرمایش جهانی، بالا رفتن سطح دریا و افزایش حوادث آب و هوایی شده و به نظر می رسد که اکوسیستم ها به طور ویژه ای از این تغییرات آسیب ببینند.
 اقلیم کشورما نیز از تغییرات آب و هوای جهانی بی تاثیر نیست . تغییر و جابجایی فصول از نشانه های تاثیرپذیری اقلیم ایران از این تغییرات جهانی است که بهار زودرس و یا سرمای دیررس فصول از علائم  بارز آن بوده و باعث اختلال رشد و نمو گیاهان و فعالیت زنبوران می شود.

 

عواقب و عوارض:

-    کاهش میزان تولیدات کندو از قبیل عسل، گرده، ژله رویال، موم، زهرزنبورعسل

-         استعداد کلنی های زنبورعسل نسبت به ابتلا ی بیماریها و آفات

-         کاهش قدرت زیست و افزایش احتمال تلفات زمستانی کلنی های زنبورعسل

-     کاهش تولید اسپرم زنبوران نر، تعویض ملکه، رشد ناکافی تخمدانها درملکه، کاهش میزان تخم ریزی ملکه، کاهش طول عمر زنبوران، کاهش پرورش نوزادان در بهار سال آینده، افزایش تلفات، حساس شدن زنبوران نسبت به بیماری، کاهش تولیدات کندو، ناتوانی درزمستان گذرانی، همگی از اثرات مخرب کمبود گرده و شهد در طبیعت می باشد. لازم به ذکر است که زنبورعسل پروتئین، ویتامینها، مواد معدنی و چربی را از منابع گرده ی گیاهان تامین نموده که کمبود آن به تدریج موجب کاهش جمعیت کلنی، تقلیل راندمان کار و نهایتا" به از بین رفتن کلنی می انجامد.

 

توصیه به زنبورداران محترم

-    تغذیه کمکی و تحریکی بوسیله شربت شکروکیک گرده

-    تقویت کندوهای ضعیف و تامین غذای داخل کندو

-   بازگشت سریع به مناطق پایین دست وقشلاقی جهت استفاده ازگلهای گیاهانی نظیر پنبه، آفتاب گردان، ذرت و...

-         پیشگیری و مبارزه صحیح با بیماریها و آفات زنبورعسل

-         کوچ به مناطق گرمسیری  و معتدل در زمستان

-         ایزولاسیون کندوها درمقابل سرما، باران، برف و بادهای موسمی و محلی درطول استراحت زمستانی کلنی ها

-         مطالعه وشناخت بیشتراز سیستم بیولوژی و فیزیولوژی زنبورعسل

-         آشنایی و مطالعه ی شرایط کلیمایی و جغرافیایی مناطق زنبورداری

-         آماده سازی مناسب کندوها به منظورزمستان گذرانی

-         مشاوره و استفاده از نظرات کارشناسان مجرب و متخصص

-         رعایت اصول بهداشتی داخل وخارج کندو

  

پیشنهادات

-     با توجه به قیمت بالای شکر در بازار و عدم استطاعت خرید زنبورداران بهتر است در خصوص تامین و توزیع شکر یارانه ای حداکثرتا اواخرفصل جاری در بین زنبورداران مساعدت شود.

-         استمهال وامهای زنبورداران و تامین نقدینگی آنان از طریق اعطای تسهیلات

-         تامین و توزیع داروهای موثر، کافی و بموقع و با قیمت مناسب در بین زنبورداران

-         اطلاع رسانی از طریق رسانه های جمعی درخصوص خشکسالی

-         جبران خسارت توسط صندوق بیمه محصولات کشاورزی

-         برخورد فعال تشکلهای زنبورداری و سازمانهای ذیربط با موضوع خشکسالی

-         تشکیل کمیته ی فنی  و کارشناسی جهت بررسی و رسیدگی بیشترموضوع

 

نوشته:اسماعیل  زینال زاده                                                                                     

سيماي زنبور داري استان آذربايجان شرقي در سال 1389

بهار پر طراوت سال 89 نويد سال خوب و پر خير و بركتي را براي زنبورداران مي داد ،‌اما برغم بارندگيهاي خوب و سرسبزي مراتع و شادابي كلني هاي زنبور عسل ديري نكشيد كه بهار زنبورداران بعلت گرماي زودرس خزان شد . زنبور عسل موجودي است ماكرو كليما ،‌يعني صد در صد به محيط و گلهاي گياهان وابسته است و كوچكترين تغييرات آب و هوايي در زندگي و عملكرد اين حشره تاثير مي گذارد . ممكن است اين سوال مطرح شود ،‌كه چرا امسال عليرغم بارندگيهاي خوب و مراتع غني ، باز هم زنبورداران اظهار گلايه مي كنند . پاسخ اين است كه درجه حرارت بيش از حد محيط باعث پژمردگي و افسردگي گياهان شده و جريان شهد و زمان جمع آوري عسل و گره خيلي كوتاه و كم بوده است .
البته بيشترين نگراني زنبورداران كاهش توليد عسل نبوده بلكه مهمتر از آن ضعف كلني هاي زنبورعسل و تلفات احتمالي آنان ، بدليل كمبود گرده و شهد كافي در طبيعت مي باشد. علائم و رفتارهاي كلني هاي زنبور عسل نشان مي دهد ك صنعت پرورش زنبور عسل با بحران بزرگي مواجه شده است كه آثار و علائم آن بعدا ‌نمايان خواهد شد و فرياد جمعي زنبورداران را مي طلبد .
موضوع از آن جهت اهميت پيدا مي كند كه يكي از عوامل توسعه پايدار و متوازن ،‌حفظ محيط زيست از طريق تويعه صنعت پرورش زنبور عسل بوده تا ضمن ارتقاي كمي و كيفي محصولا ت توليدي ، نظير زراعي و باغي در اثر باروري و گرده افشاني كامل گياهان توسط زنبور عسل مي باشد . بنابرين زندگي گياهان بعنوان ريه كره زمين به فعاليت و زندگي زنبور عسل وابسته است . از اين لحاظ توجه به مشكلات و معظلات زنبورداري داراي اهميت مي باشد . زيرا بخشهاي ديگر كشاورزي با اين بخش مرتبط است .
كميته زنبورداري خانه كشاورز استان آذربايجان شرقي بر حسب وظيفه ملي و مسئوليت خويش ضمن ابراز نگراني در خصوص خشكسالي و عواقب آن و جلوگيري از ورود آسيب و خسارات بيشتر به زنبورداران زحمتكش منجمله تلفات احتمالي در فصل زمستان ،‌موارد زير را به دست اندركاران و زنرور داران محترم توصيه مي كند . همچنين كميته زنبورداري ضمن بررسي علل و عوامل موجود،‌ نظرات و پيشنهادات خويش را بشرح ذيل اعلام نموده و انتظار دارد كه رعايت موارد ذيل بتواند به نفع زنبورداري كشور و شكوفايي صنعت پرورش زنبور عسل منجر شود .
اما علائم و رفتارهاي غير معمول زنبوران عسل كه مويد كمبود شديد شهر و گرده گل در طبيعت مي باشد بدين صورت مشاهده مي شود .
- اخراج سريع زنبوران نر از كندو : معمولاً نر كشي و اخراج زنبوران نر از كندو توسط زنبوران كارگر در منطقه آذربايجان حداقل از اواسط تير ماه شروع شده و در شهريور ماه پايان مي يابد اين در حالي است كه امسال اين كار قبل از موعد مقرر يعني از اواسط خرداد ماه شروع شد كه نشان از كمبود شهد و گرده در طبيعت را دارد .
- كاهش توليد ژله رويال
- كاهش توليد موم و سرعت شان سازي : در اكثر مناطق آذربايجان توليد موم يا متوقف شده و يا سرعت شان سازي خيلي پايي است معمولا موم بافي تا اواسط مرداد ماه ادامه مي يابد اما امسال بر اساس گزارشات و اظهارات زنبورداران ترشح موم از اواسط خرداد ماه كم و متوقف شده است .
- كاهش ميزان تخم زيري ملكه
- كاهش طول عمر زنبوران
- جمعيت كلنيهاي زنبور عسل ضعيف هستند هر چند به ميزان كم كندوها داراي تخم و لارو هستند .
- بچه كندو ها و بخصوص بچه هاي مصنوعي توان رشد و نمو را ندارند
- كاهش توليد عسل
- تجمع بيش از حد زنبوران در كف كندو
- اختلال در جفت گيري هاي ملكه
- عدم تمايل زنبوران جهت ورود به طبقه
- در بعضي زنبورستان ها غارت مشاهده مي شود .
علل و عوامل
- گرماي زودرس بهاري : در اوايل خرداد ماه گرماي شديد و بي سابقه باعث پژمردگي گلها و خشكسالي مراتع شد
- عدم بارش برف در طول زمستان سال گذشته : اگر ميزان بارش برف در زمستان بيشتر باشد ،‌مقدار عسل فراوان خواهد بود زيرا رطوبت و سرما عامل خوبي براي رشد نباتات هستند .
- كمبود رطوبت در محيط بعلت خشكسالي : رطوبت محيط ،‌باعث افزايش رشد و ترشح شهر گياهان مي شود . امسال رطوبت كافي وجود نداشت .
- افزايش درجه حرارت بطور ناگهاني : درجه حرارت مناسب و ايده آن براي ترشح نوش و نكتار گياهان مابين 26 الي 32 درجه سانتيگراد مي باشد دماي بيشتر و كمتر از اين موجب كاهش محصول مي شود دماي بالاتر از 38 درجه فعاليت زنبوران را مختل مي كند . اين در حالي است كه در اوج رشد گياهان و فعاليت زنبوران دماي محيط از مرز40 درجه سانتيگراد گذشت و رشد و نمو گياهان و زنبوران را متوقف كرد .
عواقب و عوارض
- كاهش ميزان توليد محصول
- احتمال شيوع آفت كنه وارواء و حساس شدن زنبوران به بيماري نوزما
- افزايش احتمال تلفات زمستاني كلني هاي زنبور عسل
- كاهش جمعيتهاي كلني
توصيه ها و پيشنهادات به زنبورداران و مسئولين امر
- تغذيه كمكي و تحريكي به وسيله شربت شكر و كيك گرده
- تقويت كندوهاي ضعيف
- بازگشت سريع به مناطق پايي دست و قشلاقي جهت استفاده از گلهاي گياهاني نظير پنبه ،‌آفتاب گردان ، ذرت و ...
- پيشگيري و مبارزه صحيح با بيماريها و آفات زنبور عسل خصوصاً كنه وارواء و بيماري نوزما
- كوچ به مناطق گرمسيري و معتدل در زمستان
- ايزولاسون كندوها در برابر سرما ، باران ، برف و بادهاي موسمي و محلي در طول فصل زمستان
- آماده سازي كندوها جهت زمستان گذراني
درخواست از مسئولين امر
- با توجه به قيمت بالاي شكر در بازار و عدم استطاعت خريد زنبورداران بسيار بجاست كه شكر يارانه اي حداكثر تا اواخر فصل جاري در بين زنبورداران توزيع شود .
- استمهال وامهاي زنبورداران
- تامين و توزيع داروهاي موثر ، كافي و به موقع در بين زنبورداران
- اطلاع رساني از طريق رسانه هاي جمعي در خصوص خشكسالي
- جبران خسارت توسط صندوق بيمه محصولات كشاورزي
- برخورد فعال تشكلهاي زنبورداري و سازمانهاي ذيربط با موضوع خشكسالي .

پرورش ملکه زنبورعسل

پرورش ملکه

پرورش ملکه بسیار شبیه به پروسه تولید ژله رویال است با این تفاوت که کلنی هایی آغاز کننده (انتخاب لارو پیوندی ) با هدف انتخاب می شود .تا ملکه ای مطلوب تولید گردد.

پرورش ملکه

پرورش ملکه بسیار شبیه به پروسه تولید ژله رویال است با این تفاوت که کلنی هایی آغاز کننده (انتخاب لارو پیوندی ) با هدف انتخاب می شود .تا ملکه ای مطلوب تولید گردد . همچنین فنجانک ها را تا زمان شفیره شدن به حالت خود قرار می دهند و ژله ای از آن برداشت نمی شود . با توجه به زمان پیوند و زمان تولی ملکه باکره باید قبل ز تولد شاهخون ها را به کندوچه های هسته ای ( کندوچه های پرورش ملکه ) انتقال داد یا اینکه حجره ها را درون قفس قرار داد . روش هایی ابداعی وجود دارد که در کیفیت ملکه های تولیدی بسیار موثرند . 

تولید ژله رویال در مقیاس صنعتی و به طریقه صنعتی

معمولاً بین پرورش دهندگان عرف است که موفقیت در مدیریت زنبوردار وابسته به میزان تولید عسل می باشد . با کمی تامل با توجه به نقش ملکه در کلنی درمیابیم در اصل موفقیت در مدیریت زنبوردارها وابسته به ملکه می باشد . کشورهایی نظیر ایالات متحده امریکا ، استرالیا کشورهای شوروی سابق ، ایتالیا موفق ترین موسسات را در زمینه پرورش ملکه دارند . شاید مشهورترین ملکه های هیبرید دنیا حدود 50 سال قبل توسط شرکت دادانت و پسران خلق شد ، ملکه های استارلاین و میدنایت .زنبورداران ایرانی اکثر مواقع از ملکه هایی که در دهه 50 و 60 در کلنی هایشان استفاده می کردند به خوبی یاد می کنند و شاید بتوان گفت یکی از دغدغه های امروز زنبورداران نداشتن ملکه هایی در حد و اندازه ملکه های آن زمان و ملکه های حال حاضر دنیا باشد .

ملزومات پرورش ملکه  

در سایت های اینترنتی موسسات پرورش ملکه ، در کادرهای تبلیغاتی ژورنال های زنبور عسل در مورد فروش ملکه کلماتی به این شکل می بینیم .

ملکه های انتخابی ما داراری رفتار بهداشتی بالا ، مقاوم به بیماری ها ، آرام و با تولید عسل بالا .

ملکه های ایتالیایی ، ملکه های هیبرید کارینولی و ایتالیایی ، هیبرید ملکه های روسی ، ملکه های ایتالیایی و ......   

مهمترین نکته ای که یک پرورش دهنده سابقه دار و حتی آماتور بدست می آید این است که قبل از شروع به پرورش ملکه باید به فکر اصلاح نژاد و به گزینی بود . صفات اقتصادی زنبورانمان زنبوران در دذر نظر بگیریم .

در اختیار داشتن تجهیزاتی مانند کندوچه های هسته ای ، قالب های تولید فنجانک ملکه ، قاب های مخصوص ، انواع قفسه های ملکه ، پنجره مانع عبور ملکه ، سوزن پیوند دستگاه جنتر ، فنجانک های پلاستیکی و... از دیگر ملزومات پرورش ملکه است .

داشتن فن پرورش ملکه یا نیروی متخصص ، شناخت مناطق مستعد برای ÷رورش ملکه در ماههای مختلف سال ، داشتن فاب های حاوی گرده و عسل و یا فرمول مناسبی از کیک های جانشین یا مکمل گرده ، زنبور نر و داروهای موثر در پیشگیری و مقابله با بیماری ها و کنه .

چرخه طبیعی تولید ملکه

کلنی به طور طبیعی در 3 حالت اقدام به پرورش ملکه می نماید . نابودی اتفاقی ملکه ، زمان بچه دهی ، فرتوت شدن ملکه . در حالت اول پرورش ملکه اوژانسی و بالطبع معمولاً ملکه های نسبتاً خوب و در دو حالت بعد ملکه ها غیر اوژانسی و از لحاظ کیفیت مطلوب تر از حالت اول است . ملکه بو هایی (فرمون ) دال بر وجود خویش از غدد آرواره ای خود ترشح می کند . چنانچه به هر دلیلی این فرمون وجود نداشته باشد و یا کم شود کلنی اقدام به پرورش ملکه جدید می نماید . در این حالت یک یا چند تخم و لارو یک تا دو روزه انتخاب و حجره آن از حالت 6 ضلعی به شکل مخروط یا بادام زمینی متمایل به سمت پایین تغییر داده می شود . در حالت اوژانسی چنانچه لارو یا تخم روز در کلنی موجود نباشد کلنی مجبور به انتخاب لارو 2 یا 3 و حتی در مواردی 4 روزه می شوند که در نتیجه ملکه هایی ضعیف و کوچک نسبت به 1 روزه متولد می شود. استفاده از تخم در پرورش ملکه مثلاً زمانهای بچه دهی بهترین نتیجه را از لحاظ کیفی خواهد داشت . به همین سبب است که برخی پرورش دهندگان از دستگاه جنتر استفاده می نمایند . این دستگاه دارای قالب های فنجانکی می باشد . با قرار دادن فنجانک های مومی یا پلاستیکی و محبوس کردن ملکه در این دستگاه و قرار دادن آن در کلنی ملکه در فنجانک ها تخم گذاری خواهد نمود .در نتیجه پرورش دهنده فنجانک هایی حاوی تخم 1 روزه برای پرورش ملکه خواهد داشت .

لاروهای ملکه در تمام طول مدت عمر خود از بدو تولد تا پایان عمر بخصوص در دوران لاروی و زمان تخم گذاری ژله رویال به جز موارد استثنایی مصرف می نمایند . دو نوع ژله کارگری و ژله رویال ( ملکه ) در کلنی تولید می شود . هم ژله کارگری و هم ژله رویال از ترشحات غده هیپوفاترنژل می باشند .

غده هیپوفارینژل

غده شیری یا غده زیر حلقی یا غده زائده لب پایین یا غده هیپو فارینژل از معروفترین غدد زنبوران کارگر می باشد . این غده به تعداد یک جفت در دو طرف سر قرار دارد هر یک از این غده ها به شکل لوله خمیده درازی هستند که در طول خود دارای برآمدگی هایی مرکب از سلول های غده ای می باشند . تعداد این برآمدگی ها مرکب از سلول های غده ای می باشند تعداد این برآمدگی ها گاهی به 500 عدد نیز می رسد . این غده با توجه به تغییرات فیزیولوژیکی بدن از روز سوم تولد شروع به ترشح ژله می کند مترشحات این غده تا روز ششم از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست (ژله کارگری ) و در این سنین زنبور پرستار فقط لاروهای کارگری مسن تر را تغذیه می نمایند . اما پس از آن تا روز 13 مقدار تولید این غدد و کیفیت آن به حد عالی می رسد و در این سن است که ژله تولیدی یا به ملکه خورانده می شود یا  لاروهای ملکه با این ژله که به ژله رویال معروف است (10 برابر ژله کارگری ) تغذیه می شوند . مترشحات این غده غنی از اسیدهای آمینه ، املاح ، ویتامین ها ، قندها و ... می باشد . البته اسید های چرب ؤژله رویال توسط غده آرواره ای کارگر ساخته که این غده پس از بلوغ زنبور 2-هپتانون ترشح می کند .

ترشحات ژله بوسیله مجرایی مجزا در بین آرواره های بالا ، لب بالا و پایه خرطوم ریخته میشود . هیپوفارینژل آنزیم اینورتاز که موجب شکسته شدن ساکارز به گلوکز و فروکتوز می شود را ترشح می کند .

یک ملکه در شرایط ایده ال با مصرف ژله شاهانه روزانه حدود 2000 تا 3000 عدد تخم یعنی تقریباً 2 برابر وزن بدنش تخم گذاری می نماید .

در کشورهای پیشرفته در صنعت زنبورداری چندین سال است که ژله و سایر محصولات کندو به روش صنعتی تولید و بفروش می رسد . ژله رویال در بازار گرمی 10000 تا 20000  ریال بفروش می رسد .

تولید ژله رویال در مقیاس صنعتی و به طریقه صنعتی

ژله رویال خواص دارویی بی شمار و فوائد تغذیه ای بی نظیری دارد . ژله رویال به اشکال گوناگون مثلاً قرص ، کپسول ، شامپو ، کرم ، ژله عسل ، ژله عسل ، ژله بره موم ، و ... در بازار های خارجی خرید و فروش می شود . تحقیقات در زمینه شناخت ترکیبات نا شناخته ژله و راههای افزایش ارزش ژله و تولید ژله و ... ادامه دارد . در ادامه معمولترین راه تولید تولید صنعتی ژله توضیح داده می شود :

توضیح این نکته لازم است که بدانید فنون و کارهای سلیقه ای در فرآیند تولید وجود دارد که در طول پروژه تولید ، تولید کننده می تواند با تجربه کسب کرده ابتکاراتی در این زمینه به خرج دهد . همانطوری که محققین و کمانی های تولید ژله اینچنین می کنند .

وجود زنبوران کارگر جوان همچنین گرده و شهد فراوان از ملزومات تولید ژله رویالمی باشند . کلنی به طور طبیعی در حجره های مخروطی ملکه بیشترین ژله را برای مصرف نوزاد ملکه در حجره اش انباشته می نمایند . در تولید صنعتی ، تولیدد کننده باید حالتی را برای کلنی پیش بیاورد تا کلنی لقدام به پرورش ملکه نماید .

تولید فنجانک های ملکه

به طریقه مصنوعی با استفاده از قالب های استاندارد تولید فنجانک که در بازار نیز موجود می باشد می توان فنجانک مصنوعی تولید نمود . پس از قرار دادن قالب های چوبی در آب ، قالب ها را تا 10 میلیمتر درون موم مذاب کرده و سپس بیرون بیرون آورده تا در مجاورت هوا حالت جامد به خود بگیرد . این عمل را 3 الی4 بار تا زمانی که قشر فنجانک به حد مطلوب برسد انجام میدهیم . پس از سرد شدن فنجانک را به راحتی از درون قالبها بیرون کشیده می شود . قالبهاب تولید شده یا قالب های پلاستیکی آماده را روی نوار چوبی معمولاً به فاصله 10 تا 20 میلیمتر ( فاصله سلیقه ای است ) با موم مذاب به صورت عمودی چسبانیده و 2 یا 3 نوار چوبی فنجانک دار را درون قابی خالی قرار می دهند .

پیوند لارو

در این مرحله با استفاده از یه سوزن که به سوزن پیوند معروف است و یا چیزی شبیه به آن که همان کاربرد را داشته باشد لاروهای جوان 1 الی 2 روزه را به درون فنجانک ها انتقال می دهند . نکته قابل توجه اینکه بهتر است قبل از پیوند مقدار کمی آب مقطر یا آب و ژله یا ژله رقیق در کف فنجانک ریخته می شود . این عمل در موفقیت پیوند لارو موثر است . باید لارو C شکل را همانطوری که برداشته می شود به همان صورت درون فنجانک قرار داد . حفظ رطوبت و دمایی شبیه به دما و رطوبت کندو طی عمل پیوند (دما 30 درجه سلسیوس و رطوبت 60 ) در زمان پیوند لازم است .

کلنی پرستار

در پروسه تولید ژله رویال کلنی پرستار به کلنی اطلاق می گردد که قاب پیوندی همراه با فنجانک ها را به این کلنی انتقال می دهند . از مشخصه های بارز این کلنی ها وجود جمعیت زیاد کارگر جوان همچنین وجود قاب های حاوی گرده و عسل است . نحوه قرار دادن قابهبی پیوندی سلیقه ای است . معمولاً قاب های پیوندی را بین قابهای حاوی عسل گرده و نوزاد قرار می دهند . وجود یا عدم وجود ملکه ، طبق دهی ، استفاده از شبکه جدا کننده ملکه و ... بستگی به مدیریت تولید کننده ژله دارد .

زمان و نحوه برداشت و نگهداری ژله رویال

گفته شده است ژله انباشته شده در حجره های ملکه در سومین و چهارمین روز عمر لارو از لحاظ کمیت و حتی کیفیت بالاتر و حداکثر می باشد . در روز 3 یا 4 قابهای پیوندی را جهت جمع آوری ژله رویال از کندو خارچ می شود و لارو جوان را برداشته و ژله هر فنجانک که حدود 200 الی300 میلی گرم ژله رویال است توسط قاشقک یا دستگاه های مکش برداشت می کنند . معمولاً ژله را ددرون ظروف تیره انباشته (مدت زمان نگهداری ژله محدود می باشد ) بدور از هوا درون فضای سرد نگهداری می نمایند . معمولاً از 2000 تا 3000 فنجانک می توان 1 کیلوگرم ژله برداشت نمود .

پرواز لقاحی ملکه واثرات نامطلوب خویش جفتی درزنبورعسل

 

پرواز لقاحی ملکه واثرات نامطلوب خویش جفتی درزنبورعسل

اسماعیل زینال زاده– کارشناس علوم دامی

مقدمه:

خویش جفتی ها از عوامل مخرب طبیعت می­باشند. هرچقدر خویش جفتی ها کاهش یابد به همان اندازه عملکرد و بهره وری موجوات زنده بالا رفته و ناهنجاریهای ژنتیکی هم کاهش خواهد یافت. طبیعت نیز به سهم خود به طرق مختلف مانع خویش جفتی و همخونی موجودات زنده می شود. زنبورعسل نسبت به عوامل همخونی بسیار حساس است و در نهایت بطور دغیر مستقیم بر عملکرد کندو اثز سوء خواهد گذاشت. یکی از راههای جلوگیری از همخونی در زنبورعسل پرورش زنبوران نر اصلح در زمان پرورش ملکه است. ازدیاد زنبوران نر توسط یک زنبوردار حرفه ای در زنبورستان در فصل پرورش ملکه می تواند ضمن افزایش بهره وری و قدرت زیست کلنی، درصد خویش لقاحی را نیز در زنبورستان کاهش دهد.

باروری ملکه بوسیله نرهای غیر خویشاوند و اصلح باعث افزایش قدرت زیست زنبورعسل می شود. درزندگی انسانها هم توصیه علم ژنتیک، بر ازدواجهای غیرخویشاوندی است. به هر حال هر اندازه، ازدواج های فامیلی در موجودات زنده کم باشد، نتاج حاصله به همان اندازه شاداب تر و سالم تر خواهند بود.

سیستم جفتگیری ملکه:

دردنیای زنبوران عسل موضوع جفتگیری ملکه، قدری شگفت انگیز بوده و عوامل مختلف، مانع لقاح خویشاوندی ملکه می­شوند. اینک به برخی از قوانين حاکم بر زندگی زنبوران عسل و رفتار آنها در مقابل خویش جفتی ملکه می­پردازيم:

1- ملکه نمی تواند در داخل کندو جفتگیری کند. برای جلوگیری از همخونی فرزندان، ملکه ی زنبور عسل بایستی در یک پرواز لقاحی  با شکوه و سازماندهی شده، در خارج از کندو و در فضای آزاد جفتگیری کند. چرا که در این صورت نرهای کندوهای دیگر و حتی نرهای زنبورستان­های مجاور هم در مراسم پرواز لقاحی ملکه مشارکت کرده و درصد همخونی نتاج کاهش می­يابد.

ملکه،این ریسک بزرگ یعنی خروج از کندو را با جان و دل می پذیرد چرا که ممکن است، ملکه که موتور محرکه ی کندواست، در پرواز لقاحی، هر لحظه دچار سانحه شود (مثلا طعمه­ی صیاد شود) و کلنی زنبور عسل آن وقت یتیم خواهد شد. اما داشتن فرزندان سالم ارزش این ریسک را دارد.

لازم به ذکر است که ملکه زنبور عسل در طول عمر خود، فقط يک بار تلقیح شده و آن هم اکثرا" در هفته اول زندگی بعد از تولد است و چنانچه به هر دليلی در اين مدت نتواند بارور شود تا آخر عمر باکره مانده و تخمهای حاصل از اين ملکه، زنبوران نر خواهند بود که بایستی از خیر آن گذشت و اینگونه ملکه به درد کندو و زنبوردار نمی خورد.

2- زنبوران نری که مایل به جفتگیری با ملکه هستند در يک روز آرام و هوای آفتابی که شرایط کلیمایی(نور، حرارت، رطوبت، باد) در محیط مناسب بوده، درجاهای بخصوصی از فضا (مناطق تجمع نرها) که برای رسیدن به آن محل، با يکدیگر رقابت می کنند، حضور می يابند. رقابت براساس قانون انتخاب طبیعی، طی مراحلی از قبیل مسابقه­ی قدرت پرواز، دامنه پرواز، زمان پرواز، سرعت پرواز،(که ذیلا" اشاره خواهد شد) صورت می­گيرد و نرهایی که به مرحله نهايی مسابقه رسیده و انتخاب طبیعی شده اند، شانس جفتگیری دارند و بدین وسیله نرهای ضعیف در طول مراحل مختلف مسابقه حذف شده و به گزینی با این مراحل انجام می گیرد.

قدرت پرواز:

مدت پروازهای جفتگیری زنبوران نر پس از بلوغ حدود 25 تا 57 دقیقه می باشد. زنبوران نری که اسقامت پرواز و از قدرت بدنی بالایی برخوردار باشند، طبیعتا" طول پرواز و زمان پروازشان بیشتر خواهد بود. که این کار باعث افزایش شانس جفتگیری آنها خواهد شد. زنبوران نر در طول مسیر پرواز(از کندو تا محل جفتگیری) و قبل از رسیدن ملکه به محل ملاقات در فضا ترجیحا" نباید جهت اسراحت و تغذیه و تجدید انرژی به زمین فرود آمده و یا به کندوهای خود برگردند زیرا در غیر این صورت اینگونه نرهای ضعیف، فرصت و زمان رااز دست داده و بازنده ی مسابقه خواهند بود.

دامنه پرواز:

دامنه پرواز زنبوران نر ابتدا کوچک بوده و با افزایش سن دامنه پرواز شان نیز بیشتر می شود. جفتگیری ملکه در فاصله چند صدمتری تا چند کیلومتری کندو و در محلی بنام "مناطق تجمع نرها" و در فضای آزاد در ارتفاع حدود 10 متری از زمین صورت می گیرد. شعاع پرواز نرها از محل کندو 3 کیلومتر گزارش شده است. نرهایی که دامنه پروازشان بیشتر بوده و مسافت های زیادی را طی کنند، طبیعی است که شانس جفتگیری خوبی دارند. 

زمان پرواز:

اکثر نرها پروازهای خود را از سنین 6 تا 10 روزگی شروع کرده  و معمولا" 1 تا 4 پرواز و تعدادی هم تا هفت پرواز در گرمترین ساعات روز انجام می دهند. زمان پرواز نرها در طول روز غالبا" بین ساعات 1 تا 4 بعد از ظهر می باشد. البته زمان و مدت پرواز به طول روز، تغیرات آب و هوایی، شرایط اقلیمی و زیر گونه یا نژاد زنبور بستگی دارد. اولین پرواز نرها که معمولا" برای جهت یابی است 6 تا 16 دقیقه طول می کشد. زنبوران نری که در زمانهای مناسب و مقرر پرواز داشته باشند و یا اینکه تعداد پروازهای بیشتر و طولانی در اواسط  روز داشته باشند احتمال اینکه شانس جفتگیری بیشتری هم داشته باشند بسیار زیاد است. مدت زمانی که ملکه برای جفتگیری از کندو خارج می شود تا هنگام مراجعت معمولا" بین 10 تا 30 دقیفه طول می کشد ولی  گاهی اوقات این مدت کمتر یا بیشتر می شود. نویسنده ی مقاله یک بار در زنبورستان خود در ساعت 6.5 بعد از ظهر، رجعت ملکه را از پرواز لقاحی به همراه نشان جفتگیری مشاهده کرده است.     

 

سرعت پرواز:

سرعت پرواز زنبوران نر حدود 2/9 تا 1/16 کیلومتر در ساعت گزارش شده است. سرعت زنبوران نر می تواند با همدیگر متفاوت و متغیر باشد، یعنی زنبوران نری که سرعت پرواز بیشتری دارند، طبیعتا" زودتر به محل ملاقات رسیده و از شانس جفتگیری بالایی برخوردار خواهند بود. همچنین نرهایی که در تعقیب ملکه در میدان جفتگیری، قدرت مانور دهی بالایی داشته باشند، زودتر از نرهای دیگر خود را به ملکه خواهد رساند. بدین صورت که ملکه در پرواز جفتگیری محفظه ی نیش خویش را نسبت به زنبوران نری که او را تعقیب می کنند باز نگه داشته و برای آنها واکنش نشان می دهد. نرها در محل تجمع، بصورت ستاره ی دنباله داری در زیر ملکه پرواز کرده و نری که سرعت تعقیب و پرواز و قدرت مانور بالایی داشته باشد خود را زودتر به ملکه رسانده و در عرض یک سوم ثانیه، او را ما بین پاهای خویش به نحوی در بر می گیرد که پنجه ی پاهای جلوئی و میانی در پشت ملکه و پنجه ی پاهای عقبی در زیر شکم او قرار گرفته و عمل جفتگیری انجام می گیرد. این درحالی است که نرهای ضعیف و ناتوان هنوز نتوانسته اند خود را به خط پایان و فینال مسابقه رسانده و در مراسم عروسی شرکت کنند و برای اینگونه نرها کاراز کار گذشته است.        

 

3- بعد از عمل جفتگیری، نرها، طبق قانون حاکم بر لقاح حتی اگر قوی و اصلح هم باشند اجازه­ی حیات و زندگی ندارند و بلافاصله بعد از عمل آمیزش و باروری ملکه، نرها در فضا به علت آسیب دیدن دستگاه تناسلی نرینه به زمین سقوط کرده و می میرند.

4- ملکه با چندین زنبور نر(حدودا" 12 الی 20 زنبور نر) جفتگیری می ­کند، چرا که اگر فرضا" با یک زنبور نر جفتگیری می­کرد، اولا" اسپرمدان ملکه پر نمی شد و دوما"احتمال اینکه آن یک نر، خويشاوند و یا فرزند ملکه می شد وجود داشت و لذا فرزندان حاصله دچار همخونی می شدند. لذا برای پر شدن کیسه ذخیره اسپرم ملکه، جفتگیری های متعدد برای ملکه طراحی شده است. همچنین برای اینکه ضریب باروری ملکه های زنبورستان بیشتر شود، مستلزم پرورش نرهای قوی و اصلح توسط کندوهای پدری است.

5- یک زنبور نر حدود 10 تا 11 میلیون اسپرم تولید می کند و ملکه بعد از بازگشت از پرواز جفت گیری، بطور متوسط 80 ملیون اسپرماتوزئید در اویدوکت خود دارد که فقط 5 ملیون از آنها به داخل اسپرماتکا وارد می شوند. در این فرایند اسپرم­هایی که سالم و قوی هستند، شانس ذخیره در کیسه  اسپرم ملکه را دارند و اسپرم های ضعیف و نا توان دفع و حذف می شوند.

6- با این حال بعضی مواقع اتفاق می افتد که ملکه با برادران ناتنی خویش علیرغم موانع فوق، جفتگیری کرده و همخونی­هایی را درجمعیت کندو به پیش آورد، این گونه فرزندان حاصله، به اصطلاح نرهای دیپلوئید ناميده شده و با ترشح فرمون کانی بالیسم (همخواری) به وسيله این لاروها، در ساعات اولیه­ی مرحله­ی زندگی، توسط زنبوران پرستار از بین برده می شوند و حق حیات ندارند تا ساکنین کندو قدرت زیست و عملکرد بالایی داشته باشند.

نتیجه گیری:

بنابرین با علم به اهمیت وجود زنبوران نر در زنبورستان قطعا" يکی از وظايف مهم و اصلی یک زنبوردار اقتصادی، توليد و ازدياد زنبوران نر غیر خویشاوند به وسیله کندوهای پدری که دارای صفات مطلوب و خصوصیات مورد نظر باشند، در فصل پرورش ملکه می باشد. زيرا هر چقدر تعداد زنبوران نر در کلنی بيشتر باشد به همان اندازه تنوع ژنتيکی بيشتر شده و رقابت هم در بين زنبوران نر برای عمل جفتگیری با ملکه، جدی و تنگاتنگ  می شود و درصد خویش جفتی هم به طور معنی داری در جمعيت کاهش خواهد يافت که اين کار ضمن ايجاد هماهنگی و شادابی بیشتر در ساختار جمعیت کلنی، منجر به افزايش توليد و بهبود عملکرد و ساختار ژنتیکی کلنی شده و همچنین باعث افزایش توان مقاومت به شرایط سخت محیطی و قدرت زیست زنبورعسل خواهد شد. همانطوری که هر چقدر تعداد قوچ قوی و اصلاح شده در یک گله ی گوسفند بیشتر باشد به همان اندازه درصد باروری گله بالا رفته و بهگزینی و بهنژادی طبیعی در گله بهتر صورت می گیرد.

 

 

 

 منابع مورد استفاده:

پوراصغر جواد،ماهنامه دانشمند،شماره پیاپی 535،اردیبهشت 1387.

مستاجران محمد،ادریس محمدعلی،ژنتیک و اصلاح نژاد زنبورعسل،انتشارات ارکان اصفهان،1379.

پیرایرانی عبادالله،زنبوران عسل و زنبورداری،ج اول،دانشگاه آزاداسلامی واحد اردبیل،بهار1384.

عبادی رحیم،احمدی علی اصغر،پرورش زنبورعسل،چاپ سوم،انتشارات ارکان دانش،تابستان1385.

 

تنوع گونه ای زنبورهای مخملی بامبوس در دو منطقه کوهستانی البرز مرکزی ایران

http://melliferaa.files.wordpress.com/2010/11/article-vol12-num45-id920.pdf

بررسی مقاومت ژنتیکی زنبوران عسل در برابرکنه واروا

http://melliferaa.files.wordpress.com/2010/11/d8a8d8b1d8b1d8b3d98a_

d985d982d8a7d988d985d8aa

_d8b2d986d8a8d988d8b1_d8a7d986_d8b9d8b3d984_.pdf

بروز یک مورد جهش ژنتیکی در کلنی زنبورهای عسل کشور

http://melliferaa.files.wordpress.com/2010/11/a-10-299-1.pdf

تغییر رفتار ژنتیکی زنبور عسل توسط زنبورداران در ایران

http://melliferaa.files.wordpress.com/2010/11/a-10-740-3.pdf

بررسی تأثیر عسل بر شدت علائم سندرم پیش قاعدگی

http://melliferaa.files.wordpress.com/2010/11/a-10-123-1.pdf

سندروم کاهش جمعيت زنبوران عسل -(Honey Bee depopulation syndrome)

http://melliferaa.files.wordpress.com/2010/11/iana_article_n-890502-01_a_2010-7-24_12-36-54.pdf

عسل طبیعی ، عسل غیر طبیعی ، عسل تقلبی

در کشور ما به علت محدود بودن منابع شهد در بیشتر نقاط کشور و عدم امکان استفاده زنبورداران از بیشتر منابع شهد باغ ها و مزارع عسل خیز ، حتی در فصول بهار و تابستان مجبورند برای تولید عسل قابل فروش به دلایل اقتصادی ، از تغذیه مکمل شربت شکر استفاده کنند ؛ در غیر اینصورت در بیشتر نقاط کشور ، میانگین تولید عسل طبیعی هر کندو کمتر از 10 کیلو خواهد بود که چنین تولیدی با قیمتی که مردم حاضرند برای عسل بپردازند ، برای زنبوردار اقتصادی و ممکن نخواهد بود .
در کل اگر اصول و مراحل رسیدن عسل در تهیه چنین عسل هایی مراعات شود نمی توان به آن عسل تقلبی گفت و فقط از جهت تعریف عسل استاندارد با آن مغایرت دارد و چنانچه ذکر شد اگر از شربت های غنی شده استفاده شود از عسل های تهیه شده از شهد گل ، حتی به مراتب با ارزش تر خواهد بود که در تعریف ، آنرا در رده عسل های غیر طبیعی ( نه تقلبی ) طبقه بندی میکنند .
تقلبی و تقلبات در عسل چیست :
در حالت کلی عسل تهیه شده از مواد قندی و قند های اینورت که زنبور عسل هیچ گونه نقشی در جمع آوری آن نداشته باشد ، و افزودن هر ماده دیگر اعم از مواد قندی و انواع اسانسها ، رنگها و انواع نگه دارنده ها به عسل ، جزء تقلبات محسوب میشود و ارزش آن در مقایسه با عسل صفر است .
یکی از راه های تشخیص عسل از عسل تقلبی شکرک زدن آن است ، این تصور که عسل تقلبی در شرایط سرما و در طول مدت نگه داری شکرک میزند کاملا اشتباه بوده و این شرایط برای عسل های طبیعی صادق است چرا که در مدت نگه داری و در مجاورت سرما ، با کاهش رطوبت و ایجاد بلور های منظم قندی در نتیجه وجود آنزیمهای افزوده توسط زنبور عسل ( دیاستاز های عسل همانند آنزیم اینورتاز ) ، عسل شروع به شکرک زدن میکند که درجه سفتی و زمان شروع شکرک زدن به نوع گل و آب و هوایی منطقه دارد ؛ عسل طبیعی و غیر طبیعی هر دو در شرایط سرما شکرک میزنند ، بنابراین جهت تشخیص چنین عسل هایی دقیقترین روش ، آزمایشاتی است که در آزمایشگاههای مجهز مواد غذایی و شیمیایی روی آن انجام میگیرد ؛ ولی شناسایی چنین تقلبات برای عموم مردم که دسترسی به این آزمایشگاهها را ندارند از لحاظ کمی غیر ممکن بوده در مواردی با استفاده از تجربیات و آگاهی داشتن از نوع عطر و طعم عسل از جهت کیفی میتوان حدس هایی زد . چرا که عسل دارای عطر و طعم مخصوص به خود است و در تعریف آن چنین بیان میشود که عسل دارای عطر و طعم عسل است .
شکرک زدن عسل نه تنها دلیل بر تقلبی بودن نیست بلکه بر عکس معرف آن است که عسل کاملاً سالم بوده ونمی تواند تقلبی باشد و این بر خلاف تصور غلط در ایران است که عسل شکرک زده را تقلبی میدانند.
عسلی که بوییدن آن باعث عطسه شود ، و نوشیدنش سکر و مستی آورد و چشیدنش گلو را بسوزاند ، برای تغذیه مناسب نمی باشد .

آنچه که در اصطلاح (شکرک زدن) می گویند و به خاطر وجود کلمه شکر در ذهن تقلبی بودن عسل را تداعی میکند ، چیزی جز پدیده تبلور (بلور شدن ، کریستالیزاسیون) نیست .
محلول فوق اشباع محلولی است که نسبت به محلول های دیگر حاوی مواد حل شده بیشتری باشد ، چنین محلولی کم و بیش ناپایدار بوده و پس از مدتی به حالت اشباع شده پایدار در می آید و ماده حل شده اضافی از محلول خارج می شود . بیشتر عسل ها با در نظر گرفتن میزان دکستروز در این گروه قرار دارند و در نتیجه متبلور شدن ، دکستروز اضافی از عسل خارج شده و به تعادل می رسد .
زنبور عسل نوعی از آنزیم دیاستاز به نام انورتاز را نیز به شهد اضافه میکند که این آنزیم به همراه مواد قندی و نشاسته ای که چهار پنجم وزن شهد را تشکیل می دهند عامل اصلی متبلور شدن یا شکرک زدن عسل به شمار میروند و سرعت شکرک زدن مستقیماً به نسبت کربوهیدرات ها یعنی نسبت لولوز و دکستوز وابسته میباشد و نسبت آن مستقیماً به نوع گل و پوشش گیاهی و فصل برداشت عسل در منطقه دارد یعنی متبلور شدن عسل بسته به نوع گل نیز متفاوت است . میزان لولز (فروکتوز) معمولاً بیشتر از میزان گلوکز است ( حداقل 0.9 ) و هر قدر مقدار فروکتوز کمتر باشد شکرک زدن عسل سریعتر خواهد بود به طوری که سرعت شکرک زدن آن از هنگام تهیه ( جمع آوری شهد عسل از کندو /عسل گل پیچک) تا چند ماه حتی چند سال به طول می انجامد ؛ مثلاً در مورد عسل اقاقیا حتی به چند سال هم میرسد.
یکی دیگر از عوامل شکرک زدن عسل وجود هسته مرکزی برای تشکیل بلور است ، در واقع وجود بلور های ریز دکستروز ، ذرات گرد و خاک یا دانه گرده می تواند به عنوان کانونی برای شروع شکرک باشد .
دما نیز یکی دیگر از عوامل تبلور در عسل است به طوری که نگه داری در درجه حرارت 10 درجه سانتیگراد عمل تبلور را تسریع می کند .

چند پيشنهاد براي معرفي ملكه جديد

1 - بايستي مطمئن شويم كه كلوني فاقد ملكه است و سلولهاي ملكه اي هم كه رشد كرده اند از بين رفته اند .
2 - بايد اجازه دهيم تا كلوني به مدت حدودا ً يك روز فاقد ملكه باشد .
3 - چنانچه امكان دارد ، بايد اجازه دهيم كه ملكه بصورت محصور ، در حدود دو روز داخل كلوني باشد .

4 - براي آزاد كردن ملكه بايد قفس را بين قاب ها به صورتي قرار داد كه ناحية پنجره اي قفس رو به پايين باشد و ورودي قفس كه توسط ماده اي شيرين پر شده است در معرض زنبورهاي جوان قرار گيرد . در اين هنگام بايد حدودا ً دو روز به زنبورها اجازه دهيم تا ملكه را آزاد كنند و پس از آزاد شدن ملكه ، بايد قفس ملكه را هرچه سريعتر خارج كنيم .
5 - چنانچه قصد داريم ملكه را بصورت دستي آزاد كنيم ، بايد به زنبور هايي كه ملكه را محاصره كرده اند توجه كنيم و چنانچه اين زنبورها رفتاري تهاجمي داشتند ، تا زمان غير فعال شدن آنها ،نبايد ملكه را آزاد كنيم .
6 - پس از اين كه ملكه جديد را به صورت دستي آزاد نموديم ، بايد توجه كنيم كه رفتار زنبورهاي كارگر پس از آزاد شدن ملكه به صورت خصمانه است و يا نه .
7 - در صورتي كه امكان دارد ، تا زماني كه ملكه آسايشگاه نوزادان را آماده مي كند ، نبايد درِ كندو را باز كنيم .
چندين نمونه از قفس هاي پلاستيكي ملكه وجود دارد كه مورد استفاده قرار مي گيرند . در مورد اين گونه قفس ها بايد آموزش هاي لازم انجام شودو در صورت لازم براي اطلاعات بيشتر بايد با توليد كننده ملكه تماس گرفت . معرفي ملكه جديد به كلوني هميشه روش موفقي نيست ؛ اما در صورتي كه تكنيك و مديريت مناسبي بر روي آنها اعمال شود ، روش موفقي خواهد بود . شرايط محيطي تغيير فصل ها ، فراهم بودن غذا و تجربة زنبوردار همه و همه مي توانند بر موفقيت ما در اين راه تاثيرگذار باشند .

 

روش هاي مديريتي نگهداري ملكه زنبور عسل

يكي از معمولترين روش هايي كه پرورش دهنده هاي زنبور عسل براي بالا بردن توليد كلوني هاي خود به

كار مي برند ، تعويض ملكه در كلوني هايي است كه به خوبي عمل نمي كنند . مهمترين خصوصياتي كه براي زنبورداران در مورد نتاج حاصل از يك ملكه مهم است عبارتند از : آرام بودن زنبورها ، جمع آوري مناسب گرده و عسل ، مقاومت در برابر بيماري ها و آفات ، عدم وجود ازدحام ، حداقل استفاده از موم ها ، گرده افشاني مناسب و يا رنگ بدن . علامتگذاري ملكه :
با توجه به اين كه ملكه منشاء تمام زنبور هاي داخل كلوني است ، زنبوردار بايد مطمئن باشد كه ملكه ، همان زنبور مشخصي است كه وارد كلوني شده است . چنانچه از روش هاي علامتگذاري براي ملكه استفاده نكنيم ، تقريبا ً غير ممكن خواهد بود كه بتوان مشخص كرد كه يك ملكه خاص از كدام يك از كلوني ها خارج شده است .
روش معمول براي اين كار اين است كه ملكه را توسط لكه رنگي كوچكي كه بر روي پشت (ناحيه سينه) قرار داده مي شود رنگ مي كنند و براي اين كه مشخص كنيم كه ملكه در چه زماني كه ملكه در چه زماني به كلوني معرفي شده است ، از كد هاي مخصوصي كه براي اين منظور طراحي شده و در صنعت پرورش زنبور عسل به كار مي روند استفاده مي كنيم .

كدهاي بين المللي علامتگذاري ملكه :

 

 

رنگ	سال اتمام استفاده
سفيد يا خاكستري	1 تا 6 سال
زرد	1 2 تا 7 سال
قرمز	3 تا 8 سال
سبز	4 تا 9 سال
آبي	0 الي 5 سال

 

همچنين مي توان از رنگ هاي مدل هاي ماشين نيز براي مشخص نمودن اين زمان ها استفاده نمود . علامتي كه بر روي ملكه گذاشته مي شود بايستي كوچك باشد و غير از ناحية سينه ، قسمت ديگري از بدن ملكه را نپوشاند . براي اين منظور مي توان از يك تكه چوب با 16/1 اينچ اندازه استفاده نمود و رنگ مورد نظر را از طريق آن بر روي بدن ملكه قرار داد . معمولا ً ملكه را قبل از معرفي به كلوني علامتگذاري مي كنند . اما به هر حال مي توان اين كار را در هر زمان ديگري نيز انجام داد . همچنين بايد پيش از رها كردن ملكه به داخل كلوني ، زماني طولاني را به خشك كردن رنگ اختصاص داد . در مورد ملكه هايي كه خريداري مي شوند ، اين مراحل قبلا ً توسط توليد كننده انجام شده اند .

همچنين بعضي از زنبورداران براي علامتگذاري ملكه ، برشي را بر روي نوك انتهايي بالهاي جلويي انجام مي دهند . هنگامي كه مي خواهيم ملكه را هر دو سال يك بار جايگزين كنيم ، در مورد زنبور هايي كه در سال هاي فرد استفاده مي شوند ، نوك بالهاي چپ و در مورد زنبور هايي كه در سالهاي زوج مورد استفاده قرار مي گيرند ، بالهاي راست مورد برش قرار مي گيرند . روش برش را مي توان به عنوان مكمل روش قبلي يعني رنگ آميزي پشت ملكه مورد استفاده قرار داد تا در صورتي كه نشان رنگي ملكه از بين رفت ، بتوان ملكه خاص را مشخص نمود . چنانچه عمل برش به صورت صحيح انجام گيرد ، ملكه قادر به پرواز نخواهد بود و چنانچه اين عمل به درستي انجام نشود ، زنبور توانايي توليد خود را به دليل صدمات وارده از دستخواهد داد .

در هنگام اضافه كردن ملكه به كلوني ، زنبورهاي مقيم در كلوني ، ملكه جديد را دفع و يا حتي نابود خواهند نمود . در طول ساليان متمادي ، روش هاي مختلفي به منظور ملكه به كلوني مورد استفاده قرار گرفته است . اما متاسفانه تاكنون هيچ يك از آنها به عنوان روشي بين المللي مورد قبول قرار نگرفته اند . در بيشتر روش هاي معمول ، براي معرفي ملكه به كلوني به زماني در حدود 3 دقيقه نياز مي باشد . در طول اين زمان ، ملكه در يك قفس پلاستيكي و چوبي محصور مي شود و آزاد شدن ملكه به دنبال مصرف درپوش شيرين قفس توسط زنبور هاي كارگر انجام خواهد شد . اين روش باعث مي شود ملكه بتواند بدون دخالت زنبوردار وارد كندو شود . البته زنبوردار مي تواند در صورت تمايل ، ملكه را به صورت دستي نيز آزاد كند .

معمولا ً زنبورهاي جوانتر يك كلوني ، بيشتر از زنبور هاي مسن تر ملكه جديد را مي پذيرند . در اين هنگام ممكن است زنبورهاي جوان با تغيير در ورودي كلوني به جهت مخالف ، خود را از زنبور هاي پير جدا نمايند . در چنين شرايطي بايد يك كندوي ديگر كه داراي حداقل يك قاب عسل بوده ولي خالي از زنبور باشد را در محل ورودي قبلي كلوني قرار داد . در اين هنگام اين زنبورها پس از خروج از كندوي جديد در بازگشت مجددا ً به كندوي جديد باز مي گردند . با اين روش پس از گذشت يك روز ، تنها زنبورهاي جوان تر در كندوي اصلي باقي مي مانند . در حالي كه كندوي موقتي مملو از زنبورهاي مسن خواهد بود . در اين هنگام مي توان ملكه را به سلامت به كندوي زنبور جوان معرفي كرد . پس از اين مرحله دو كندو با هم يكي مي شوند و ملكه فعاليت خود را شروع خواهد كرد .
براي اين كه بدانيم مدت زمان باقي ماندن ملكه محصور (زنداني) در كندو كافي بوده است يا نه ، روش مناسبي وجود دارد . به اين صورت كه با مشاهده رفتار زنبورهاي خارجي ، چنانچه اين زنبورها به قفس ملكه چسبيده اند ، ملكه نبايد آزاد شود ولي چنانچه مي توان آنها را به راحتي از قفس ملكه جدا نمود ، مي توان عمل آزاد سازي ملكه را با اطمينان خاطر انجام داد .

كلوني هاي ناخواسته زنبور عسل :

هنگامي كه زنبور عسل با انجام پديده swarming كلوني هاي جديدي را تاسيس مي كند ، اين كلوني ها را بر روي سوراخ درختان و يا فاصله بين ديوارها ايجاد مي كند . در اين هنگام ممكن است افرادي كه تجربه اي از زنبورداري ندارند و يا با كلوني هاي طبيعي زنبور عسل آشنايي ندارند ، با اين كلوني ها با ترس و يا خصومت رفتار كنند . در مقابله با اين كلوني ها بايد توجه شود كه آيا وجود اين كلوني ها واقعا ً مشكلي ايجاد مي كند ؟ بايستي توجه داشت كه حضور زنبورهاي عسل حتي در ديوارهاي خانه ها نيز باعث هيچ گونه آسيب ساختماني نمي شود . براي حل دائمي اين مشكل ، بايد تمامي لانه را به همراه زنبورهاي آن از محل جدا كرده و محل نفوذ زنبورها به آن محل نيز بسته شود . براي انجام اين كار استفاده تنها از حشره كش ها كافي نيست ، چرا كه با پايين آمدن آنها در محيط ، مجددا ً حفره ايجاد شده براي زنبورها جداب خواهد بود . به علاوه در صورتي كه زنبورهاي موجو درد كشته شده ، اما برداشته نشوند ، به علت عدم وجود تهويه در مورد شان ها ، موم و عسل موجود ذوب شده و باعث آلوده شدن ديوار ها مي شوند . همچنين مي توان اين مشكل را با برداشتن كامل شان ها و دفع زنبورها به طور اساسي حل نمود .

بيولوژي زنبور عسل :

زنبور عسل يكي از شناخته شده ترين ، دوست داشتني ترين و اقتصادي ترين حشراتي است كه تا به حال شناخته شده است . در طول هزاران سال انسان با غارت كندوهاي عسل ، از عسل ، موم و لارو زنبور عسل استفاده كرده است . در چند دهه گذشته غارت كندوهاي عسل جاي خود را به مديريت و پرورش اين حشره داده است . امروزه اكثرا ً زنبورهاي عسل را در كندوهاي مصنوعي پرورش مي دهند و از طريق اين صنعت عظيم ، علاوه بر بدست آوردن موم ، عمل گرده افشاني نيز صورت مي گيرد . اگرچه بسياري از مردم شغل پرورش زنبور عسل را به عنوان وسيله اي براي امرار معاش در نظر دارند ، ولي اكثر پرورش دهندگان زنبور عسل را افرادي تشكيل مي دهند كه تنها چند كندو دارند و كار پرورش زنبور عسل را صرفا ً به قصد لذت بردن از كار با اين حشرات جذاب انجام مي دهند . زنبور عسل همانند مورچه ، موريانه و بعضي از نمونه هاي زنبور بدون عسل ، حشراتي اجتماعي هستند . اما بر خلاف مورچه و زنبور هاي بي عسل ، زنبور عسل موجودي گياهخوار است و پروتئين مورد نياز خود را از طريق استفاده از گرده ، و كربوهيدارت مورد نيازش را با استفاده از عسل مي سازد كه خود عسل توسط زنبور و با استفاده از شهد گياهان تيه مي شود . حشرات اجتماعي در كنار يكديگر در گروه هايي زندگي مي كنند و يا يكديگر در عمل كاوش و مراقبت از زنبورهاي جوان همياري مي كنند و در بين خود نيز طبقات اجتماعي دارند كه عبارتند از زنبور هاي كارگر ، ملكه و زنبورهاي نر .

 

زنبورهاي كارگر :

زنبورهاي كارگر زنبورهاي ماده اي هستند كه در آنها اندام تناسلي پيشرفت و توسعه چنداني نيافته است . اين زنبورها تمامي كارهاي كلوني را به عهده دارند و تعداد آنها در هر كلوني به 2 تا 6 هزار عدد مي رسد .

ملكه :

ملكه زنبور ماده اي است كه بر خلاف زنبورهاي كارگر قادر به باروري و توليد تخم ها است . هنگامي كه ملكه مي ميرد و يا مفقود مي شود ، زنبورهاي كارگر تعدادي لارو كارگر را انتخاب مي كنند و آنها را با غذاي مخصوصي كه ژله رويال نام دارد تغذيه مي كنند . اين لارو هاي مخصوص در انتها به ملكه تبديل مي شوند . بنابراين تنها تفاوت بين زنبورهاي كارگر و ملكه كميت و كيفيت جيره غذايي آنها است . در هر كلوني تنها يك ملكه وجود دارد . ملكه رفتار تمامي زنبورهاي موجود در كلوني را با ترشح مواد شيميايي خاصي به نام فرومون ها به عهده دارد كه كار منظم كردن عمل زنبورهاي ديگر را انجام مي دهد .

 

زنبورهاي نر :

تعداد اين زنبورها در هر كلوني بين 0 تا 500 عدد است و در فصول بهار و تابستان ديده مي شوند . اين زنبورها از كلوني خارج شده و عمل جفت گيري را با ملكه كلوني هاي ديگر در هوا انجام مي دهند . اين زنبورها در طي ماه هاي زمستان از كلوني اخراج مي شوند . ملكه تمامي تخم هاي خود را روي سلول هاي مومي شش ضلعي كه توسط زنبور هاي كارگر ايجاد شده قرار مي دهد . روند تكامل زنبور هاي جوان در 4 مرحله تخم ، لارو ، شفيره غير فعال و زنبور بالغ انجام مي شود . سه نوع زنبور عسل يعني ملكه ، زنبور هاي كارگر و زنبورهاي نر هر يك زمانهاي تكامل متفاوتي دارند . زنبورهاي كارگر تقريبا ً بلافاصله پس از تولد شروع به كار مي كنند و بر حسب زمان تولد وظايف زير را به ترتيب به عهده مي گيرند : تميز كردن سلول ها ، چرخش هوا با بال زدن مداوم ، تغذيه لارو ها ، تمرين پرواز ، جمع آوري شهد و گرده گياهان و محافظت از ورودي كندو و گياهان . بر خلاف ديگر كلوني هاي اجتماعي مانند كلوني هاي زنبور هاي بدون عسل و زنبور هاي Bumble ، كلوني زنبور عسل تا نزديك به يك سال باقي مي ماند . بنابراين تمام فعاليت كندو به قصد زنده ماندن در زمستان بعدي است . در طول زمستان دسته زنبورها به صورت يك گلوله محكم در مي آيند . در ژانويه، ملكه شروع به تخم گذاري در مركز لانه مي كند . به اين دليل كه عسل و گرده هاي ذخيره شده در كندو براي تغذيه اين لارو ها به كار برده مي شود ، ممكن است در انتهاي زمستان (يعني زماني كه توليد نوزادان شروع شده ، ولي هنوز گياهان شروع به توليد شهد و گرده نكرده اند) ذخاير كلوني به ميزان قابل توجهي كاهش مي يابد . هنگامي كه در بهار جريان شهدها مجددا ً برقرار مي شود ، جمعيت زنبورها به سرعت بالا مي رود . در طي ماه هاي آوريل و مي ، بسياري از كلوني ها مملو از زنبور شده اند و در اين هنگام اين گونه كلوني هاي متراكم ممكن است دو قسمت شوند و با انجام پديده swarming (ساخت بچه كندو) كلوني هاي جديد را تشكيل دهند . كلوني هاي متراكم ، شروع به توليد ملكه جديد مي كنند . در اين هنگام ملكه مادر به همراه حدود 60 درصد از زنبورهاي كارگر از كلوني خارج مي شوند . سپس زنبورهاي كارگر به دنبال يافتن محلي مناسب براي زندگي ، بر روي اشيايي مانند تنه درختان مستقر مي شوند . در حالي كه زنبورهاي گارد محل دائمي تري مانند سوراخ هاي موجود در درختان و يا سوراخ هاي ديوار را براي زندگي انتخاب مي كنند . در طي 24 ساعت توده زنبورها به لانه جديد منتقل مي شوند و ملكه هاي مادر مالك كلوني هاي قبلي مي شوند . بعد از مرحله swarming ، زنبورها توجه خود را به جمع آوري عسل و گرده براي زمستان معطوف مي كنند . در انتهاي تابستان ، كلوني داراي هسته اي از نوزادان هستند كه در زير لايه هاي عسل ، گرده و مخلوط عسل و گرده قرار دارند . در پاييز زنبور ها توجه خود را به نيمه پاييني لايه متمركز مي كنند و در طي زمستان به ناحيه بالايي رفته و به آهستگي عسل و گرده موجود را مصرف مي كنند .

چرا در برنامه اصلاح نژادي خود از عمل تلقيح مصنوعي ملكه استفاده مي كنيم ؟

تلقيح مصنوعي در زنبور عسل :

چرا در برنامه اصلاح نژادي خود از عمل تلقيح مصنوعي ملكه استفاده مي كنيم ؟

زنبور عسل تنها حشره اي است كه مي توان عمل تلقيح مصنوعي را در مورد آن به خوبي انجام داد و اين امر باعث مي شود كه بتوانيم در روند اصلاح نژاد و در جفت گيري ملكه با زنبورهاي نر كنترل داشته باشيم . با انجام تلقيج مصنوعي مي توان به دو دستاورد بسيار مهم نائل شد كه در تلقيح طبيعي قالب دستيابي نيستند ؛ اين دو دستاورد عبارتند از :

1 - مي توان ملكه را با تنها يك زنبور نر آميزش داد كه اين امر باعث مي شود قدرت ما براي صفاتي مشخص بالا باشد .

2 - مي توان ملكه را به منظور ايجاد تنوع ژنتيكي با صدها زنبور نر آميزش داد .

اصلاح نژاد در مورد ويژگي هايي خاص و با استفاده از تنها يك ملكه آميزش يافته : عادات موجود در مورد زنبور عسل كه معمولا ً ملكه با چندين زنبور نر جفت گيري مي گند يكي از مشكلاتي است كه در زمينه اصلاح نژاد زنبور عسل براي صفتي خاص همواره وجود دارد . براي ساده تر كردن روند گزينش مي توان ملكه را به صورت مصنوعي و با استفاده از تنها يك زنبور نر آميزش داد .

 

نكات مهم و كليدي :

تمام 10 ميليون اسپرمي كه توسط زنبور نر توليد مي شود ،قادرند عمل لقاح را انجام دهند . ملكه هايي كه تنها با يك زنبور نر جفت گيري مي كنند ، فرزنداني با ثبات ژنتيكي بسيار بالا خواهند داشت . ثبات ژنتيكي و تنوع ژنتيكي ، دو عامل كاملا ً متضاد هستند . برخي اوقات ما مجبور هستيم براي ثابت كردن يك صفت در يك زنبور ، يك كلوني (يك ابر ارگان) و يا جمعيت ، از تنوع ژنتيكي چشم پوشي كنيم . براي سنجش قدرت ژنتيكي مي توان با انجام تلقيح مصنوعي از يك زنبور نر براي آميزش با يك ملكه استفاده نمود و ديگر ملكه ها را تعداد زيادي از زنبورهاي نز آميزش داد (ملكه هاي supermate شده)

حفظ تنوع ژنتيكي با استفاده از ملكه هاي supermate شده :

ملكه هايي كه عمل جفت گيري را به صورت طبيعي انجام مي دهند ، معمولا ً در پرواز جفت گيري خود با 10 الي 20 زنبور نر عمل جفت گيري را انجام مي دهند . البته به طور معمول مايع مني (semen) كه توسط يك زنبور نر حمل مي شود ، از ظرفيت كيسه ذخيره اسپرم (spermatheca) ملكه بيشتر نيز هست . اين كيسه محلي است كه اسپرم در آن براي بقيه عمر ملكه ذخيره مي شود . ملكه براي انجام موارد فوق ريسك زيادي را متحمل مي شود تا بتواند از اين طريق با بالا بردن تنوع ژنتيكي در كلوني ، توليد را نيز افزايش دهد . يافته هاي اخير نشان مي دهد كه زنبورهايي كه پدرهاي متفاوتي دارند ، در كندو نيز وظايف مجزايي را به عهده خواهند گرفت . به نظر مي رسد كه با بالا رفتن قدرت انتخاب ژنتيكي ، بهينه سازي رفتارها نيز به بهترين شكل انجام خواهد شد . استفاده از روش تلقيح مصنوعي ، زنبوردار را قادر مي كند تا يك گام از طبيعت بيشتر جلو بردارد و يك ملكه را با چند زنبور نر آميزش دهد . زنبورهاي نر از كلوني هايي انتخاب مي شوند كه صفات مورد نظر ما را دارا هستند . نمونه هايي از اين صفات عبارتند از : مقاومت در برابر بيماري ها ، توليد بالاي عسل و آرام بودن زنبورها . مايع مني (semen) از صدها زنبور نر كه از كلوني هاي مختلف هستند تهيه شده و با هم مخلوط مي شود و پس از آن براي تلقيح مصنوعي ملكه به كار مي رود . اين گونه ملكه ها را ملكه هاي supermate مي نامند . ملكه هاي supermate به دليل تنوع ژنتيكي در آلل هاي جنسي شان ، قدرت حياتي بالايي دارند و اين امر باعث مي شود كه تعداد زنبورها در كلوني هاي آنها بالا باشد . با ثابت نگه داشتن ميزان خاص از تنوع ژنتيكي مي توان اثرات نا مطلوب ناشي از هم نژادي (inbreeding) را به حداقل رسانيد . تنوع ژنتيكي در ملكه هاي supermate چندين بار بيش از ملكه هايي است كه به طور طبيعي آميزش بافته اند . استفاده از اين نوع ملكه به دليل كاهش احتمال هم نژادي تصادفي ، نتايجي بسيار عالي را به همراه خواهد داشت .

اصلاح نژاد زنبور عسل و ملکه و ازمایشهای زنبورعسل:

در طي چندين سال گذشته ، صنعت پرورش زنبور عسل دنيا توسط دو عامل بسيار مهم ، يعني جرب هاي Varroa و زنبور هاي Africanized مورد تهاجم قرار گرفتند . ولي با انجام اصول اصلاح نژاد ، مشكلات ناشي از اين عوامل به طور كلي حل شد . نكته قابل توجه در اين موارد ، عواملي است كه باعث بروز اين حملات مي شود و پاسخي است كه زنبور عسل به اين گونه عوامل مهاجم مي دهد. اين موضوع باعث شد تا بسياري از دانشمندان بر روي مكانيزم هاي پايداري زنبور عسل تحقيقاتي را انجام دهند و امروزه مشخص شده كه به طور قطع چنين عملكردهايي وجود دارند و دانشمندان همواره در پي آن هستند كه با انجام اصلاح نژاد ، اين گونه توانايي ها در مقابل تهاجم عواملي خاص را به نسل هاي بعدي زنبور عسل منتقل كنند . محققين ، اين قدرت ممقاومت در زنبور عسل را تحت عنوان رفتار بهداشتي مي نامند . وجود اين رفتار ، عاملي مثبت در پرورش زنبور است و نه تنها هيچ نكته منفي در مورد آن وجود ندارد ، بلكه تحقيقات انجام شده فوائد رفتار برداشتي را به طور مشخص نشان مي دهند . اين مقاله قصد دارد تا ضمن ذكر كردن اهميت اين رفتار ، نقش آن را در بالا بردن توليد يك كلوني شرح دهد .
شيوع سريع جرب هاي Varroa در بين كلوني هاي زنبور عسل و آسيب هاي وارد شده از اين انگل به صنعت زنبور عسل ، باعث شد تا در بين دانشمندان و محققين اصلاح نژاد ، رقابتي براي ايجاد مقاومت براي زنبور عسل (در مقابل اين انگل) ايجاد شود . اين كنه باعث نابودي ميليون ها كلوني و زنبورهاي عسل شد كه در نتيجة آن در گرده افشاني گلها و باغ ها اختلالاتي به وجود آمد . متاسفانه با توجه به روند حمل و نقل كه امروزه بسيار سريع انجام مي شود ، زنبورهاي اروپايي به طور ناگهاني در معرض اين عامل مهلك قرار گرفتند . چرا كه اين جرب در واقع انگل زنبورهاي آسيايي است و زنبورهاي اروپايي ، قدرت مقاومت بسيار كمي در برابر آن داشتند . دانشمندان با بررسي دقيق و انجام آزمايشات متوجه شدند كه در زنبور هاي آسيايي جندين سيستم دفاعي وجود دارد كه به طور موفقيت آميزي در مقابل اين عامل (جرب Varroa) عمل مي كند ، اما اين مكانيزم ها در زنبور هاي اروپايي ، عملكردي بسيار ضعيف تر دارند . اين مكانيزم ها عبارتند از :

1 - : رفتار بهداشتي :
كه عبارتست از توانايي شناسايي و دفع لارو هايي كه توسط كك ها آلوده شده اند .

2 -رفتار پاكسازي (Grooming Behaviour) :
عبارتست از دفع كردن و آسيب رساندن به كك ها توسط زنبور آلوده و يا زنبور هاي ديگر .

3 - كاهش دوره رشد لارو ها :
كه باعث كاهش زمان موثر براي تاثير گذاري و تكثير انگل در بدن لارو مي شود .

4 - سركوب كردن تكثير انگل :
از طريق تغييراتي كه در تنظيم هورموني لارو زنبور عسل انجام مي شود . زنبورهاي مقاوم به انگل واروا ، براي اِعمال اين خصوصيت خود به بيش از يكي از اين عملكرد ها نياز دارند تا بتوانند بدون وجود درمان هاي دارويي زنده بمانند .

امروزه استفاده از مواد ضد انگلي يكي از روش هاي موثر در مبارزه با كك ها است، اما انگل واروا به اين تركيبات مقاوم است . البته هميشه زنبورداران دوست دارند كه هيچ گاه اين انگل را در كنار كلوني هاي خود نبينند تا مجبور نباشند كه مواد ضد انگلي را در كنار عسل كه اصلي ترين غذاي زنبور است قرار دهند . لذا همة دانشمندان بر اين عقيده اند كه انجام روش هاي اصلاح نژاد از بهترين روش هايي است كه مي توان با انجام آن ، يك زنبورستان را در برابر اين مشكل مقاوم نمود . در صورتي كه به زنبور هاي اروپايي زمان كافي داده شود و از مواد شيميايي ضد انگل استفاده نشود ، اين زنبور ها نيز قادر خواهند بود تا مانند زنبورهاي آسيايي، با استفاده از شيوه انتخاب طبيعي با اين انگل مقابله كرده و به زنبوردار در راه رسيدن به هدف نهايي خود يعني اصلاح نژاد كمك كنند .

اين عمل با انجام گزينش مصنوعي انجام مي شود . به اين صورت كه مي توان با استفاده از زنبورهايي كه خصوصيات مورد نظر ما را دارند ، با كنترل جفت گيري ، جمعيتي را تهيه كرد كه داراي خصوصيت مثبت مورد نظر ما باشند . استفاده از سيستم اصلاح نژاديِ بسته ، روشي است كه مدتها است كه از آن استفاده مي شود و در سگ ، گاو و ديگر دام ها نتايج مثبتي را به همراه داشته است و مدتي است كه استفاده از آن در مورد زنبور عسل هم معمول شده است . اخيرا ً در مورد جفت گيري ، بيولوژي ، ژنتيك و روش هاي تلقيح مصنوعي زنبورها فعاليت هايي صورت گرفته است . طراحي برنامه هاي اصلاح نژادي زنبور عسل ، بايد با توجه كافي و دقت تمام به تمام صفات ژنتيكي زنبور عسل انجام شود :

1 - بر خلاف ساير حيوانات ، تمام 10 ميليون اسپرمي كه توسط يك زنبور نر توليد مي شود ، قادرند عمل لقاح را انجام دهند . اين امر به اين معنا است كه زنبور هاي خواهري كه از يك پدر به وجود مي آيند ، در 75 درصد از صفات با هم مشترك هستند كه اين ميزان در گونه هاي ديگر جانداران 50 درصد مي باشد .

2 - هر ملكه حدودا ً با 20 زنبور نر عمل جفت گيري را انجام مي دهد و در نتيجه كلوني حاصل مجموعه اي از ابر خانواده ها واحد بود (يعني مجموعه اي از خواهران نا تني كه داراي صفات مادري يكسان ، ولي پدرهاي متفاوت هستند) .

3 - زنبورهاي عسل ، داراي سيستم توليد مثل هاپلوديپلوئيد هستند . اين امر به اين معنا است كه زنبورهاي نر از تخم هاي لقاح نيافته به وجود مي آيند و زنبورهاي كارگر و ملكه ، از تخم هاي لقاح يافته به وجود مي آيند . لذا زنبورهاي نر والد نر ندارند و تنها نيمي از كرومووم ها را و آنها را هم از مادر خود دريافت مي كنند .

4 - وجود يك ژن كشنده در زنبور عسل ؛ كه تنها هنگامي به وجود مي آيد كه هم پدر و هم مادر داراي آلل هاي مربوط به اين ژن باشند . اين ژن باعث مي شود كه لارو پيش از بيرون آمدن از تخم از بين برود و اين امر باعث ايجاد كندو هاي آلوده مي شود . به دليل وجود اين ژن ، استفاده از روش هم نژادي (Inbreeding) عليرغم موثر بودن آن در ساير حيوانات ، در زنبور عسل غير ممكن باشد .

5 - زنبورهاي كاگر قادرند در شرايطي خاص تخم هاي لقاح نيافته بگذارند ، لذا براي توليد زنبور نر ، اين زنبورها قدرتي برابر با ملكه دارند .

نمونه هاي ژنتيك زنبور عسل :
آزمون هاي گزينشي :

همانند اصلاح كنندگان نژاد زنبور عسل ، ما نيز بايد اطلاعاتي كه توسط دانشمندان كشورهاي مختلف به دست آمده است را جمع آوري كرده و از آنها در برنامه اصلاح نژادي خود استفاده كنيم و در انتها نتايج به دست آمده را براي استفاده زنبورداران به آنها ارائه نمائيم . موارد زير از جمله آزمون هاي گزينشي هستند كه ما مي توانيم از آنها در برنامه هاي گزينشي خود استفاده نمائيم :

1 - آزمايش هايي كه به بررسي رفتار بهداشتي حيوان مي پردازند

روش آسيب زدن با سوزن :

در اين روش با استفاده از يك سوزن ، لاروهايي كه به تازگي روي سلول آنها سرپوش گذاشته شده است را داخل همان سلول از بين مي بريم . پس از 24 ساعت ، تعداد سلولهايي كه سرپوش آنها برداشته شده و تميز شده اند را مورد شمارش قرار داده و نتايج را يادداشت مي كنيم . پس از چند بار انجام اين آزمايش در شرايط مختلف محيطي ، كلوني اي كه در طي اين 24 ساعت ، حداقل 90 درصد سلولها در آن تميز شده را به عنوان كلوني بهداشتي ثبت مي كنيم . مشخص شده كه اين عملكرد ، به همان صورت كه در مورد بيماري هاي ميكروبي مانند نوزاد كرم زنبور عسل (Foul Brood) و به خصوص نوزاد گچي مطرح است ، در اين مورد نيز (آلودگي به جرب واروا) از عوامل بسيار مهم مي باشد .

1 - ابتدا سه گروه 7 تايي از سلول هايي كه به تازگي سرپوش گذارش شده اند را با استفاده از يك رنگِ سريع علامتگذاري مي كنيم . در ضمن قسمت بالاي سلول نيز بايد علامتگذاري شود .

2 -سپس تمام 21 لارو را با استفاده ا يك سوزن از بين مي بريم . براي انجام اين كار سوزن را در سوراخي كه در مرتبه اول ايجاد كرده ايم در چندين جهت حركت مي دهيم .

3 - پس از 24 ساعت ، تعداد سلولهايي كه به طور كامل سرپوش گذاري و تميز شده اند را شمارش مي كنيم . كلوني هايي كه 19 تا از اين سلول ها در آنها (90 درصد سلولهاي آلوده) تميز شده باشند ، كلوني هاي بهداشتي هستند .

ب : قدرت حياتي نوزادان :

زنبور عسل داراي يك ژن كشنده است كه مي تواند باعث از بين رفتن نوزادان به ميزان زياد شود . ژني كه مشخص كننده جنسيت زنبور عسل است ، آلل جنسيت (sex) نام دارد . هر زنبور مادر ، دو تا از اين آلل را دارد كه يكي از آنها را از مادر و ديگري را از پدر خود مي گيرد . در حدود 19 گونه از اين ژن وجود دارد كه آنها را به صورت A و B و C و .... الي S نشان مي دهيم . تخم و اسپرم تشكيل دهندة يك آلل هستند . اگر تركيب اين دو با يكديگر متفاوت باشد (مثلا ً AB ، BC ، DE) ، در نتيجه زنبور حاصل زنبوري ماده خواهد بود ؛ ولي اگر دو آلل يكسان در هنگام لقاح در كنار يكديگر قرار گيرند ، (مانند AA و BB و CC و ...) ، تخم بلافاصله قبل از رسيدن به مرحله خروج از تخم از بين خواهد رفت . چنين حالتي يك زنبور ديپلوئيد نر ، با ژنتيك ديپلوئيد به وجود مي آورد كه يك حالت غير طبيعي است و هرگز قادر نخواهد بود كه در كندو بالغ شود . اين حالتي است كه زنبورداران هنگامي كه 90 درصد نوزادان در كندوي آنان به آن دچار مي شود ، به آن نوزادان ساچمه اي مي گويند . انتخاب صحيح مي تواند با بالا بردن قدرت حياتي نوزادان ، باعث افزايش توليد و كارايي كلوني شود . كاهش قدرت حيات تخم ها مي تواند يكي از عوارض هم نژادي (Inbreed كردن) و فقدان آلل هاي جنسي باشد . در برنامه هاي ، بايستي به حتما ً تنوع نژادي به عنوان عاملي بسيار مهم توجهي زياد شود و از هم نژادي (Inbreeding) نيز حتما ً خودداراي شود.

چگونه مي توان قدرت حياتي يك ملكه را مورد آزمون قرار داد ؟

1 - از يك ورق موم ، يك متوازي الاضلاع جدا مي كنيم ، به صورتي كه در هر ضلع آن ، 10 سلول كارگر قرار گرفته و در كل 100 سلول كارگر بر روي آن موجود باشد .

2 - اين قالب را به عنوان نمونه ، مورد بررسي قرار مي دهيم .

3 - تعداد سلول هاي خالي مورد شمارش را محاسبه كرده ، از 100 كم مي كنيم ، عدد باقيمانده ، ميزان قدرت حياتي نوزادان را نشان مي دهد .

ج : طبيعت زنبور عسل :

براي بررسي اين عامل ، دو روش وجود دارد . در روش اول يك آزمايش متعارف در مورد تمام كلوني هاي يك زنبور داري انجام مي شود . اين آزمايش ها بايد در شرايط يكساني انجام گيرند تا اطمينان حاصل كنيم كه طبيعت ملايم طنبور عسل دستخوش تغيير قرار نگيرد . مشكلي كه در مورد اين روش وجود دارد اين است كه اغلب نمي توان مشخص كرد كه زنبور هايي كه حالت پر تكاپو و مهاجم را دارند از كدام يك از كندو ها مي باشند . اما روش دوم روش موثر تري است كه مي توان با استفاده از آن زنبور ها را نيز از يكديگر تفكيك نمود . روش انجام اين روش به اين صورت است كه زنبورها را در يك كيسه پلاستيكي خالي گرفتار مي كنيم . اين كار را مي توان به اين صورت انجام داد كه ورودي كيسه را در دست گرفته ،آن را به صورت 8 (عدد 8 لاتين) در مقابل خود حركت دهيم . اين دو كار باعث گرفتار شدن زنبورها در كيسه ها مي شود . پس از انجام اين كار مي توان به آساني زنبورها را با سرما دادن و يا استفاده از دي اكسيد كربن بي حركت كرده ، علامتگذاري نمود . پس از آزاد كردن ، اين زنبورهاي نگهبان را مي توان در محل ورودي كندو ها مشاهده نمود و آنها را به اين دليل كه با معيارهاي ما براي انجام اصلاح نژاد همخواني ندارند حذف كرد . چرا كه براي انجام اصلاح نژاد ، تنها از كارگر ها و زنبورهاي عسل نر كلوني هاي آرام و كارآمد استفاده مي شود .

مقاومت در برابر جرب نايي :
روند مقاومت در برابر اين انگل مشخص نيست ، اما مشخص شده كه اين نوع مقاومت به طور واضحي وجود دارد . شواهد امر نشان دهنده اين امر است كه رفتار پاكسازي (Grooming) در هنگام مهاجرت انگل از يك زنبور به زنبور ديگر، به عنوان عاملي در كنترل اين انگل صورت مي گيرد . نكته مهم و مطلوب در مورد اين عملكرد اين است كه كنترل آن را ژن هاي غالب به عهده دارند . براي اين كه مشخص كنيم كه در ميان كندو ها كدام يك اين مقاومت را انجام مي دهند و كدام يك نه ، هزاران آزمايش تا به حال انجام گرفته است . يكي از اين آزمايش ها اين است كه زنبور هاي كارگري را كه به تازگي از تخم خارج شده اند را از كندو هاي مختلف جمع آوري كرده و سپس به مدت يك هفته در كنار زنبورهاي آلوده قرار مي دهيم (زنبورها تنها در روزهاي اوليه عمر خود ، يعني در حدود 10 روزگي به اين انگل حساس هستند) . پس از اين مدت زنبورها را تحت كالبد شكافي قرار داده و تعداد كنه هاي موجود در ناي آنها را مورد شمارش قرار مي دهيم . تفاوت هاي موجود در استعداد آلوده شدن به اين انگل و تمايل انگل به يك زنبور ، نشان دهنده مكانيزم هاي دفاعي زنبور است . ه : ساخت عسل و بنا نمودن شان ها : براي سنجش ميزان سلامت يك زنبورداري مي توان ميزان ساخت شان ها و عسل را با هم و در شرايط يكسان مورد مقايسه قرار داد . توليد بالاي عسل نشان دهنده بالا بودن تعداد زنبور هاي سالم در كندو است و عواملي كه باعث بالا بردن ميزان سلامت زنبور مي شوند در توليد عسل نيز اثر مثبتي دارند .

نحوه تشخیص عسل تقلبی از عسل خالص و ازمایشهای عسل

مقدمه:
ارتباط زنبور عسل با انسان سابقه طولانی داشته و حتی قبل از آن که انسان خواندن ونوشتن بیاموزد از این حشره مفید بهره برداری می کرده است.
زنبور عسل علاوه بر گرده افشانی که در حقیقت از این طریق بیشترین استفاده را به انسا ن می رساند به واسطه تولید فراوردها یی مثل عسل، موم و غیره در صنعت زنبورداری و بسیاری ارز صنایع دیگر منشا خدمات بسیار ارزندهای می باشد.
١ - محصولات خارج کندو:ان عده از محصولاتی که زنبور به جستوجوی انها به خارج از کندوپروازکرده و پس از پیدا کردن با خود به کندو می اورد.از جمله عسل، عسلک ، بره موم ، گرده آب
٢ - محصولات داخل کندو: محصولاتی که زنبورآنها را داخل بدن و به وسیله غدد معینی تولید نموده و در کندو مورد استفاده قرار می دهد.از جمله موم ، زهر ، ژله ، رویال
عسل(honey):
عسل ماده شیرین ، غلیظ و فوق اشباعی است که توسط زنبوران عسل از شهد گل گیاهان جمع اوری شده و تغییر شکل یافته و در داخل سلولهای مومی کندو ذخیره می گردد.
شهد به وسیله غده یا غده های مخصوصی که معمولا در ته گل می باشند تولید و ترشح می گردد.
زنبور این شهد را از روی گلها جمع آوری کرده ، در داخل کیسه ای مخصوص که در بدنش قرار دارد و برای جمع آوری شهد و آب درست شده ، به طور موقت انبار می کند.وقتی که محتوای کیسه به حدودهفتاد mlg (به طور میانگین) رسید، زنبور گلها را رها کرده و راه کندو را در پیش می گیرد.در بین راه مقداری دیاستاز از نوع (invertase) که در جدار همین کیسه تهیه و به داخل ان ترشح می شودبه شهد اضافه می نماید.بعلاوه مقداری هم از اب ان را از راه جدار کیسه عسلی یا یسل دادن جذب بدنش نموده و به کمک کلیه دفع می کند.
زمانی که زنبور وارد کندو شد شهد را به همان حالت نارس داخل سلولها می گذارد و شب هنگام که قادر به خارج شدن از کندو نیست توسط حرکات بالا و پایین خرطومش شهد را درمعرض مجاورت هوا قرار داده و همچنین با اضافه کردن مقداری دیاستاز ابش را باز جذب می نماید.
این کار آنقدر در طول شب توسط زنبورهای مختلف تکرار می شود تا شهد کاملا تغلیظ شده و مقدار آب آن ٪١٧ - ١٨ برسد.
چنین شهد غلیظ و فوق اشباعی را عسل رسیده می نامیم.
زنبورها معمولا پس از پر کردن سلول هایشان با چنین عسل غلیظی ، سر سلولهایشان را با موم می پوشانند.
انواع عسل:
تصور اینکه زنبور های برخی ازنژادها، عسل های خوشمزه تریا خوش رنگتری را جمع آوری می کنند عقیدهای یامیانه و خلاف واقعیت است.
چون نژاد زنبور ها در مزه ، رنگ وبوی عسل هیچ اثری نمی تواند بگذارد و عسل را بر حسب منبع جمع آوری شهد گل و یا به عبارت دیگر نوع گیاه طبقه بندی می کنند.مثل عسل مرکبات ، عسل شبدر ، عسل یونجه ، عسل اقاقیا ، عسل گون و غیره
ارزیابی و داوری در مورد عسل:
مهمترین عامل در ارزیابی عسل عطر و درجه خلوص ان از مواد خارجی است.
عوامل دیگری که در ارزیابی عسل اهمیت دارند، مقدار آب موجود در عسل و عاری بودن از کریستال می باشد که در درجه دوم اهمیت قرار دارند.جهت داوری و ارزیابی عسل میتوان بشرح زیر برای هر یک از مشخصاتنسبت به اهمیت ان نمره داد.
١ - چگالی عسل ٢٠ نمره (تمام عسل هایی که بیشتر از ٦/ ١٨درصد آب دارند فاقد کیفیت لازم هستند.)
٢ - عاری بودن از کریستالها ١٠ نمره
٣ - درجه خلوص وتمیز بودن عسل(شفافیت) ٣٠ نمره
٤ - تمیز و یکنواخت بودن ظرف عسل ١٠ نمره
٥ - طعم وعطر عسل ٣٠ نمره
در ایران به خصوص در مناطق روستایی به علت تنوع زیاد نباتات و استفاده زنبوران عسل از گیاهان وحشی و کوهستانی عسل ها معمولا مخلوط هستند و عسلهایی را که از شهد نباتات کوهستانی تهیه میگردد بنام عسل های کوهستانی نام گذاری می کنند.
در مورد ارزیابی و داوری عسل در بعضی از کشور های جهان عسل را بسته به میزان شفافیت ، مقدار آب و عطر آن از یک تا چهار ویا بر حسب حروف لاتین (D.C.B.A) درجه بندی می کنند.
شفافیت عسل بستگی به وجود دانه های گرده ، حباب های هوا و سایر مواد معلقه در عسل دارد.
طعم و عطر عسل بستگی به نوع گلی که شهد آن توسط زنبور جمع آوری شده است دارد.
رنگ عسل یک فاکتور تعیین کننده کعفیت عسل نبوده و از بی رنگی تا زرد کهربایی و حتی قرمز وتیره رنگ تغییر می کند.
مثال:
عسل اقاقیا ← بی رنگ عسل اویشن ← قرمز
عسل گون ← بی رنگ عسل شوید ← پر رنگ
ترکیبات عسل:
١ - آب: مقدار رطوبت عسل بستگی به مقدار شهد گل ، شرایط ذخیره شدن ان در سلولهای قاب و همچنین شرایط جوی خارج از کندو دارد.
عسل های مختلف معمولا بین٪٢٠ - ١٣رطوبط دارند.و همانطور که ذکر شد در عسل درجه یک میزان رطوبت ٦/ ١٨درصد است.
رطوبت عسل به وسیله رفراکتومتر (بازتاب سنج)قابل اندازهگیری است.
قندها:
حدود٪٩٩ - ٩٥ مواد جامد عسل را قند ها تشکیل می دهند.حدود٢٠نوع قند مختلف در عسل وجود داردکه بر اساس پیچیدگی و اندازه مولکولی می توان انها را طبقه بندی نمود.شیرینی عسل ٢٥برابر قند معمولی یعنی ساکارز وی باشد.(بعلت وجود قندهای مختلف در عسل).
مهمترین قندهای موجود در عسل:
١ - لوولوز(فروکتور)٣٨٪ :قندهای عمده عسل می باشند و عمده شیرینی عسل از این دو قند است.
٢ - گلوکز٣٠٪ : قندهای عمده عسل می باشند و عمده شیرینی عسل از این دو قند است.
٣ - ساکارز :١ - ٢٪ (تغییرات تا ٨٪)
٤ - کمتر از ١٠٪ میلیسیتوزو قندهای دیگر مانند مالتوز، لاکتوز و غیره.
لو ولوز مسئول خاصیت رطوبت پذیری عسل بوده وحلالیت پذیری بیشتری نسبت به دکستروز (دی گلوکز)دارد:
به طور کلی اب وقندها حدود %97.9 ترکیبات عسل را تشکیل می دهندو مواد دیگر حدود %2.1 عسل را تشکیل می دهند.
٣ - اسیدها:
در عسل اسیدهای مختلفی وجود دارد که بدلیل شیرینی زیاد عسل اشکار نیستند.
بدلیل وجود این اسیدها عسل دارای PH اسیدی می باشد.(PH~3.9)
قبل از ورود به بحث اصلی ذکر این نکته ضروری است که ما دو لغت مشابه با دو معنی متفاوت داریم: (عسل تقلبی و عسل مصنوعی) عسل مصنوعی یا صنعتی عسلی است که از تغلیظ آب میوه ها تحت فرایندهای خاصی بدست می آید مانند عسل خرما،ولی عسل تقلبی از راههای مختلف بوجود می آید که در این مورد بحث خواهیم کرد.
عدهای معتقدند که وقتی که عسل متبلور شده و در اصطلاح عامیانه شکرک زد ، تقلبی بوده و عسل سالم و طبیعی همیشه صاف و شفاف باقی می ماند ، در صورتی که این طرز فکر اشتباه می باشد.
عسلهای مختلف در طول مدت نگهداری ایجاد کریستال می نمایند، برخی در هنگام تهیه و برخی در هنگام چند ماه و حتی چند سال شکرک می زنند.
سرعت شکرک زدن به عوامل مختلفی از جمله نسبت بین گلوکز و فروکتوز بستگی دارد.
مقدار فروکتوز عسل معمولا بیشتر از میزان گلوکز است و هر چه قند میزان فروکتوز کمتر باشد، شکرک زدن زودتر و سریعتر انجام می شود.عمل رس کردن عسل یا کریستالیزا سیون عسل بر اثر عوامل مختلفی صورت می گیرد.همانطور که ذکر شد عسل بعلت درصد بالای مواد قندی که دارد مادهای جامد است که تحت شرایط بسیار شکنندهای بصورت مایع قرار دارد (ماده اشباع شده قندی) و اگر شرایط مطلوب مهیا گردد رس میکند که این پدیده به ترکیبات عسل، شرلیط انبار و بسته بندی و ذخیره شدن عسل بستگی دارد.
عوامل موثر در پدیده کریستالیزا سیون :
١ - درجه حرارت محیط: درجه حرارت ١٦درجه سانتیگراد حرارت مطلوب برای تبلور می باشد.
٢ - دیاستاز: باعث جذب ذرات ریز عسل و رسوب ان ها می شود.(ته نشین شدن عسل).
٣ - آب: رسوب عسل بصورت گلوکز هیدراته میباشد که در تنیجه نسبت ( ← D گلوکز/ W ← آب ( در عسل در عمل کریستالیزه شدن عسل بسیار مهم می باشد.
٤ - مقدار گلوکز: هر چه مقدار گلوکز عسل بیشتر باشد تمایل عسل به رسوب کردن بیشتر است.
مثال : عسل افتابگردان اساسا از گلوکز تشکیل یافته حدود ٣هفته تا یک ماه طول می کشد تا رس کند.
٥ - اجسام و مواد خارجی در عسل.
٦ - نوع عسل و گیاهان عسل زا.
به هر حال به جز چند گیاه خاص در دنیا عسلی وجود ندارد که دیر یا زود در اثر ماندن متبلور نشود و در صنعت برای جلوگیری از متبلور شدن عسل در کارخانه های بسته بندی عملیاتی روی عسل صورت می گیرد.از جمله حرارت دادن عسل، افزودن جوهر لیمو به مقدار کم به عسل و غیره.
البته همانطور که ذکر شداین عملیات باعث عقب افتادن پدیده کریستالیزا سیون میشود ولی از متبلور شدن عسل جلوگیری نمی کند.
در بعضی از کشور های اروپایی مردم عسل را به صورت شکرک زده مصرف میکنند و حتی گاهی از اوقات با اضافه کردن مواد پودری (پودر قند) خود باعث تسریع این امر می شوند ولی در کشور ما خلاف این عقیده وجود دارد و مردم عسل شکرک زده را مصرف نمی کنند و انرا نشانه کیفیت پایین عسل می دانند.
در هر حال نظریات مختلفی در بین مردم وجود دارد که از طریق هیچکدام از این روشها نمیتوان به تقلبی بودن یا سالم بودن عسل پی برد.برای این امر حتما باید به ازمایشگاههای صنایع غذایی و تغذیه مراجعه کرد.
در این قسمت چند روش ازمایشگاهی مرسوم برای بررسی ذکر می گردد:
١ - اندازه گیری میزان ساکاروز موجود در عسل :
این روش ساده ترین روش آزمایشگاهی بوده و همانطور که ذکر شد میزان ساکاروز موجود در عسل ٨ - ٢٪ درصد متغیر است.
البته حد معمول این اعداد (١ - ٢) درصد در نظر می گیرند.
در صورتی که در اثر تقلب در مناطقی که قیمت شکر ارزان است برای تقلب به عسل شکر اضافه شود ساکاروز عسل بیشتر از حد ذکر شده میگرددکه توسط ازمایش فریلینگ وتوسط دستگاه ساکرامات در آزمایشگاه می توان به میزان ساکاروز عسل پی برد.
البته افراد سودجو عسل را نیز حرارت می دهند که در متد های دیگر به ان اشاره می گردد.
٢ - تعیین نسبت بین قندهای فروکتوز و گلوکز در عسل :
همانطور که در قسمت مواد متشکله عسل اشاره شد میزان فروکتوز عسل حدود ٣٨درصد و گلوکز حدود ٣٠درصد می باشد. جهت تشخیص خلوص عسل تعیین نسبت بین قندهای فروکتوز و گلوکز دارای اهمیت است چون این نسبت در عسل های طبیعی و عسلهای مصنوعی متفاوت است.
عسل طبیعی و خالص ١٠٠/ ١١٩ - ١٠٦= گلوکوز / فروکتوز ( لولوز)
عسل مصنوعی ١٠٠ / کمتر از ٩٥ = گلوکوز / فروکتوز ( لولوز)
در نتیجه هرگاه بعنوان تقلب قندهای مصنوعی به عسل اضافه گردد (به جای اضافه کردن ساکاروز یا شکر قندهای فروکتوز و گلوکز اضافه گردد این نسبت نیز تغییر می کند) .
نسبت بین این دو قند اثرات مهمی در پدیده رس کردن یا کاتالیزاسیون عسل نیز دارد.
برای تعیین میزان این دو قند در عسل از روشهای یدومتری یا روش نورپلاریزه استفاده می گردد که روش ازمایش مربوط به رشته صنایع غذایی است که از ذکر ان خودداری می گردد.
٣ - جستجوی دیاستاز :
همانطور که ذکر شد در عسل طبیعی آنزیم های آمیلاز ، کاتالازو اینورتاز یافت می شوند وعسل حرارت دیده ویا عسل مصنوعی فاقد آنزیم می باشد بنابراین با جستجوی آنزیم در عسل می توان به تقلبی بودن یا نبودن عسل پی برد.

روش آزمایش :
یک قسمت عسل را با دو قسمت آب استریل مخلوط کرده ، ١٠سانتی متر مکعب از این محلول را با ١سانتیمتر مکعب محلول نشاسته ١درصد مخلوط نموده ، یک ساعت در حرارت درجه سانتیگراد به حال خود میگذاریم.
پس از آن ١سانتیمتر مکعب ید محلول (gr ١ید + gr ٢٠یدور پتاسیم + ٣٠٠ سانتیمتر مکعب آب مقطر) به ان اضافه نموده و با لوله شاهد که به همین ترتیب ولی بدون حرارت دادن تهیه کرده ایم از نظر رنگ مقایسه می کنیم.
اگر عسل طبیعی باشد و یا آنرا گرم نکرده باشند ، آنزیم های موجود در آن روی محلول نشاسته اثر نموده و آنرا هضم می کنند در لوله گرم شده رنگ زیتونی یا قهوهای ظا هر می گردد، در حالیکه در لوله دوم رنگ محلول آبی سیر متمایل به قهوهای با قی می ماند یعنی آنزیم ها روی نشاسته اثر نمی کنند.
بنابراین در عسل طبیعی رنگ در لوله یکسان نیست ولی اگر عسل حرارت دیده یا تقلبی باشد رنگ دو لوله یکسان خواهد بود.

٤ - انحراف نورپلاریزه :
همانطور که ذکر شد قند های عسل دارای درجه انحراف نورپلاریزه خاص خود می باشند.
در این آزمایش با استفاده از دستگاه های دقیق تر می توان خلوص عسل را تعیین کرد.
gr ٢٠ عسل را در٢٠ سانتیمتر مکعب آب سرد حل کرده ، ٤٠ سانتیمتر مکعب اتر اتیلیک به آن افزوده و آنرا به آرامی بهم زده و مخلوط می کنیم.قسمت اتری را در یک بشر کوچک وارد کرده ومی گذاریم تبخیر شود.بایمانده تبخیر را در١٠سانتی متر مکعب اتر حل کرده و به ٢ سانتیمتر مکعب از این عصاره اتری٢ سانتیمتر مکعب محلول یک در صد رزورسینول در اسید کلریدریک قوی اضافه می کنیم.
هرگاه بلا فاصله رنگ صورتی در قسمت اسیدی ظاهر شود ، نتیجه مثبت بوده و دلیل وجود قند اینورت مصنوعی در نمونه است.
این رنگ صورتی پس از٢٠ دقیقه تیره شده و تبدیل به رنگ قرمز آلبالویی در حد فاصل دو قسمت اتری و اسیدی میگردد.هرگاه قند اینورت از تاثیر آنزیم اینورتاز بر ساکاروز ایجاد شده باشد فاقد (H.M.F ) خواهد بود و نتیجه آزمایش فوق منفی خواهد بود.همچنین نتیجه این آزمایش در مورد عسل طبیعی که حرارت دیده باشد مثبت است. (وجود H.M.F را در عسل طبیعی که ١٠٠درجه سانتیگراد حرارت دیده است با کروماتوکرافی کاغذی می توان تشخیص داد.) H.M.Fاز اثر اسیدها و حرارت بر قند های ساده خصوصا فروکتوز بوجود می آید.بدین ترتیب که فروکتوز ٢مولکول آب از دست داده و تبدیل به H.M.F می گردد.تشکیل H.M.Fاز گلوکز کاملا پیچیده تر می باشد.
سطوح H.M.F در عسل تازه صفر می باشد وبه تدریج تحت اثر گرمای محیط و انبار افزایش می یابد و هرچه گرما بر حسب واحد/زمان بیشتر باشد مقدار H.M.F نیز بیشتر می باشد.
در مورد میزان استاندارد این عسل کشورهای مختلف بررسی های مختلفی انجام داده اند.
در آسیا کشور عربستان سعودی ودر اروپا کشور آلمان به میزان بسیار پیشرفته ای در این مورد ازمایشات وتحقیقات صورت داده اند.استاندارد جهانی نیز در سال ( ١٩٨٦) جدول تازهای در این مورد انتشار داد.
به طور کلی میزان H.M.F در عسل در این استاندارد mg/kg١٥ - ٨٠ در نظر گرفته اند.
در کشور ما این میزان mg/kg٥ در نظر گرفته می شود.
در کشور های اروپایی رد کردن بسیاری از عسل های با کیفیت بخاطر پایینی تحمل H.M.F به طور غیر ضروری باعث محدود کردن بازار می شود.در مورد دیاستاز محاسبه آن به عنوان یک فاکتور اصلی در اندازه گیری کیفیت عسل بعلت تنوع بینهایت در سطوح ابتدایی آن نمی تواند به عنوان فاکتور اصلی مورد استفاده قرار گیرد.
همچنین برای کنترل کیفی عسل تجزیه شیمیایی ، بررسی خواص فیزیکی نوری و معیارهای ارگانولپتیکال ضروری است.
برای پرهیز از سوء استفاده از عسل وفریب مردم و تولید عسل تقلبی دولتهای بسیاری از کشورها مایل به کنترل صحیح عسل می باشند.
هفت قانون طلایی کیفیت عسل :
عوامل کنترل کننده عسل که به هفت قانون طلایی معروف هستند شامل موارد ذیل می باشند.
١ - عسل باید خالص بوده و با ماده دیگری مخلوط نشود.یعنی با توجه به قوانین مواد غذایی چیزی به آن اضافه یا کم نگردد.
٢ - عسل باید رسیده باشد یعنی بیش از نصف سلول های شان عسل دارای درپوش های مومی می باشند.
٣ - جهت حفظ ترکیباتی مثل مواد معطر، آنزیم ها ، مواد ضد میکروب و رنگدانه ها باید عسل در شرایط طبیعی خود نگهداری شود.
٤ - عسل باید تمیز بوده فاقد ذرات موم ، اجزای بدن زنبورها و سایر حشرات باشد.
٥ - عسل به صورت مایع (شفاف) وکریستالی باید از غلظت خوبی برخوردار باشد.
٦ - عسل باید به خوبی بسته بندی شده و همچنین برچسب مناسبی داشته باشد.
٧ - برچسب عسل باید حاوی اطلاعات صحیحی شامل منشا گیاهی عسل ،تغذیه زنبور و نام زنبوردار آن باشد.
اطلاعات روی برچسب عسل بایستی همواره صحیح باشد و خریدار را گمراه نکند.
روشهای مرسوم در فرهنگ عوام برای تشخیص عسل طبیعی از تقلبی پشتوانه علمی نداشته و روشهای صحیح و قاطعی نیستند.البته این مسئله یک امر طبیعی است زیرا عسل دارای خصوصیات پیچیدهای بوده و نیز تحت تاثیر مستقیم شرایط محیطی قرار می گیرد.مثلا در محیط های گرم به شدگی روان شده ودر محیط سرد بسیار سفت و چسبنده است.همچنین در محیط مرطوب براحتی رطوبت جذب می کند و در محیط خشک رطوبت آن کاهش می یابد.نور مستقیم خورشید نیز براحتی ترکیبات آنرا تحت تاثیر قرار می دهد.
پس تشخیص عسل طبیعی مرغوب توسط خریداران بدون استفاده از وسایل آزمایشگاهی کار مشکلی است.البته زنبورداران و افرادی که با فرآوری عسل سرو کار دارند تشخیص تجربی تسبتا خوبی دارند ولی هنوز روش ساده ای برای مردم وجود ندارد که بتوانند براحتی عسل تقلبی رااز عسل طبیعی تشخیص دهند.البته در ازمایشگاه با دستگاههای ساده مرغوبیت و صدمات مختلفی که به عسل وارد شده قابل اندازه گیری لست.جهت اینکه یک دید کلی برای خریداران عسل ایجاد کنیم .
چند توصیه :
١ - عسل را از فروشگاه های معتبر خریداری نمایید.
٢ - توجه به برچسب روی شیشه عسل که باید حاوی نام و نشان شرکت تولیدی ، شماره پروانه بهداشتی ، وزن وغیره باشد.
٣ - مسئله مهم که هنوز به صورت شبهه ای برای بسیاری از مردم باقی مانده شکرک زدن عسل است.
باید توجه داشت که اکثر عسل ها پس از مدتی شکرک می زنند.البته زمان شکرک زدن عسل بسته به نوع گیاه ، میزان و نوع ذرات در عسل و غیره فرق می کند.
جهت مایع کردن عسل شکرک زده باید ظرف عسل نیم ساعت در دمای ٦٥ - ٧٠ درجه سانتیگراد قرار گیرد.
بحث :
توصیه هایی در مورد نگهداری عسل :
١ - سعی شود در هنگام خرید عسل حتما عسل هایی خریداری گردد که دارای نشان استاندارد و دارای بسبه بندی سالم باشد و حتی الامکان ترکیبات موجود در عسل و نوع عسل روی ظرف عسل نوشته شده باشد.

منابع :
١ - شهرستانی ، ن (١٣٦٨) . زنبور عسل و پرورش آن ، مرکز نشر سپهر
٢ - عبادی ، رحیم ، احمدی . عسل (١٣٦٩) . پرورش زنبور عسل، انتشارات راه نجات اصفهان .
٣ - سید جواد سعادتمند (پاییز١٣٧٨) عسل تقلبی ، انتشارات آییژ .
4.Dietz , A(1990).The hive and honey bee .