عسل طبیعی ، عسل غیر طبیعی ، عسل تقلبی
در کشور ما به علت محدود بودن
منابع شهد در بیشتر نقاط کشور و عدم امکان
استفاده زنبورداران از بیشتر
منابع شهد باغ ها و مزارع عسل خیز ، حتی در
فصول بهار و تابستان مجبورند
برای تولید عسل قابل فروش به دلایل اقتصادی ،
از تغذیه مکمل شربت شکر استفاده
کنند ؛ در غیر اینصورت در بیشتر نقاط کشور ،
میانگین تولید عسل طبیعی هر
کندو کمتر از 10 کیلو خواهد بود که چنین
تولیدی با قیمتی که مردم حاضرند
برای عسل بپردازند ، برای زنبوردار اقتصادی
و ممکن نخواهد بود .
در کل اگر اصول و مراحل رسیدن
عسل در تهیه چنین عسل هایی مراعات شود نمی توان به آن عسل تقلبی گفت و فقط از جهت
تعریف عسل استاندارد با آن مغایرت دارد و چنانچه
ذکر شد اگر از شربت های غنی شده
استفاده شود از عسل های تهیه شده از شهد
گل ، حتی به مراتب با ارزش تر
خواهد بود که در تعریف ، آنرا در رده عسل های
غیر طبیعی ( نه تقلبی ) طبقه
بندی میکنند .
تقلبی و تقلبات در عسل چیست :
در حالت کلی عسل تهیه شده از
مواد قندی و قند های اینورت که زنبور عسل هیچ
گونه نقشی در جمع آوری آن
نداشته باشد ، و افزودن هر ماده دیگر اعم از مواد
قندی و انواع اسانسها ، رنگها و
انواع نگه دارنده ها به عسل ، جزء تقلبات
محسوب میشود و ارزش آن در
مقایسه با عسل صفر است .
یکی از راه های تشخیص عسل از
عسل تقلبی شکرک زدن آن است ، این تصور که عسل
تقلبی در شرایط سرما و در طول
مدت نگه داری شکرک میزند کاملا اشتباه بوده و
این شرایط برای عسل های طبیعی
صادق است چرا که در مدت نگه داری و در
مجاورت سرما ، با کاهش رطوبت و
ایجاد بلور های منظم قندی در نتیجه وجود
آنزیمهای افزوده توسط زنبور عسل
( دیاستاز های عسل همانند آنزیم اینورتاز ) ،
عسل شروع به شکرک زدن میکند که درجه سفتی و زمان شروع شکرک زدن به نوع گل و
آب و هوایی منطقه دارد ؛ عسل طبیعی و غیر طبیعی هر دو در شرایط سرما شکرک
میزنند ، بنابراین جهت تشخیص چنین عسل هایی دقیقترین روش ، آزمایشاتی است
که در آزمایشگاههای مجهز مواد غذایی و شیمیایی روی آن انجام میگیرد ؛ ولی
شناسایی چنین تقلبات برای عموم مردم که دسترسی به این آزمایشگاهها را ندارند
از لحاظ کمی غیر ممکن بوده در مواردی با استفاده از تجربیات و آگاهی داشتن
از نوع عطر و طعم عسل از جهت کیفی میتوان حدس هایی زد . چرا که عسل دارای
عطر و طعم مخصوص به خود است و در تعریف آن چنین بیان میشود که عسل دارای
عطر و طعم عسل است .
شکرک زدن عسل نه تنها دلیل بر
تقلبی بودن نیست بلکه بر عکس معرف آن است که
عسل کاملاً سالم بوده ونمی
تواند تقلبی باشد و این بر خلاف تصور غلط در
ایران است که عسل شکرک زده را
تقلبی میدانند.
عسلی که بوییدن آن باعث عطسه
شود ، و نوشیدنش سکر و مستی آورد و چشیدنش گلو را بسوزاند ، برای تغذیه مناسب نمی
باشد .
آنچه که در اصطلاح (شکرک زدن)
می گویند و به خاطر وجود کلمه شکر در ذهن
تقلبی بودن عسل را تداعی میکند
، چیزی جز پدیده تبلور (بلور شدن ، کریستالیزاسیون) نیست .
محلول فوق اشباع محلولی است که
نسبت به محلول های دیگر حاوی مواد حل شده
بیشتری باشد ، چنین محلولی کم و
بیش ناپایدار بوده و پس از مدتی به حالت
اشباع شده پایدار در می آید و
ماده حل شده اضافی از محلول خارج می شود . بیشتر عسل ها با در نظر گرفتن میزان دکستروز
در این گروه قرار دارند و در نتیجه متبلور شدن ، دکستروز اضافی از عسل
خارج شده و به تعادل می رسد .
زنبور عسل نوعی از آنزیم
دیاستاز به نام انورتاز را نیز به شهد اضافه میکند
که این آنزیم به همراه مواد
قندی و نشاسته ای که چهار پنجم وزن شهد را
تشکیل می دهند عامل اصلی متبلور
شدن یا شکرک زدن عسل به شمار میروند و سرعت
شکرک زدن مستقیماً به نسبت
کربوهیدرات ها یعنی نسبت لولوز و دکستوز وابسته
میباشد و نسبت آن مستقیماً به
نوع گل و پوشش گیاهی و فصل برداشت عسل در
منطقه دارد یعنی متبلور شدن عسل
بسته به نوع گل نیز متفاوت است . میزان
لولز (فروکتوز) معمولاً بیشتر
از میزان گلوکز است ( حداقل 0.9 ) و هر قدر
مقدار فروکتوز کمتر باشد شکرک
زدن عسل سریعتر خواهد بود به طوری که سرعت
شکرک زدن آن از هنگام تهیه (
جمع آوری شهد عسل از کندو /عسل گل پیچک) تا
چند ماه حتی چند سال به طول می
انجامد ؛ مثلاً در مورد عسل اقاقیا حتی به
چند سال هم میرسد.
یکی دیگر از عوامل شکرک زدن عسل
وجود هسته مرکزی برای تشکیل بلور است ، در
واقع وجود بلور های ریز دکستروز
، ذرات گرد و خاک یا دانه گرده می تواند به
عنوان کانونی برای شروع شکرک
باشد .
دما نیز یکی دیگر از عوامل تبلور
در عسل است به طوری که نگه داری در درجه
حرارت 10 درجه سانتیگراد عمل
تبلور را تسریع می کند .